اوراق بهادار چیست؟ انواع آن کدامند؟

اوراق بهادار به انگلیسی (Securities)، به‌طور کلی، ابزارهای مالی هستند که برای جمع‌آوری سرمایه از بازارها به‌کار می‌روند. این ابزارها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که در ازای پرداخت وجهی مشخص، مالکیت سهمی از یک شرکت، دولت یا نهاد مالی دیگر را به‌دست آورند.

در این مقاله از آکادمی کارینکس به صورت کامل به موضوع اوراق بهادار خواهیم پرداخت و تمامی پرسش هایی که در این باره دارید را به صروت جامع و مفصل پاسخ خواهیم داد، پس با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

اوراق بهادار چیست؟ به زبان ساده

به‌عبارت ساده‌تر، اوراق بهادار ابزارهایی هستند که ارزش آنها به‌صورت قابل معامله در بازارها قابل خرید و فروش است. از آنجا که این اوراق انواع مختلفی دارند، برای سرمایه‌گذاران فرصت‌های مختلفی برای کسب سود و کاهش ریسک فراهم می‌آورد.

برای درک بهتر، می‌توان گفت که اوراق بهادار همانند یک ابزار قانونی است که به سرمایه‌گذار این حق را می‌دهد که به بخشی از دارایی‌ها یا درآمدهای آینده نهاد صادرکننده دسترسی پیدا کند.

در بازارهای مالی، اوراق بهادار نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند و به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای تأمین مالی برای دولت‌ها، شرکت‌ها و دیگر نهادها به‌کار می‌روند. این اوراق می‌توانند برای تأمین منابع مالی برای پروژه‌های مختلف یا پرداخت بدهی‌ها استفاده شوند.

همچنین، خرید اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاران این امکان را فراهم می‌آورد که با توجه به نوع اوراق، ریسک و سود خود را مدیریت کنند. برای مثال، برخی اوراق مانند اوراق قرضه درآمد ثابت دارند و برخی دیگر مانند سهام می‌توانند نوسانات زیادی را تجربه کنند. در نتیجه، اوراق بهادار به‌عنوان ابزاری برای گسترش بازارهای مالی و هدایت سرمایه به بخش‌های مختلف اقتصادی عمل می‌کنند.

پس در واقع اوراق بهادار به مجموعه‌ای از ابزارهای مالی اطلاق می‌شود که قابل معامله بوده و می‌توانند شامل اوراق قرضه، سهام و دیگر انواع ابزارهای مالی باشند.

در بازارهای جهانی، این اوراق می‌توانند به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی برای تأمین مالی و سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شوند. به‌طور کلی، اوراق بهادار به انگلیسی مفهومی بسیار مشابه با آنچه که در ایران در نظر گرفته می‌شود، دارند و می‌توانند در بازارهای مختلف مورد معامله قرار بگیرند.

انواع اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاری

اوراق بهادار یکی از مهم‌ترین ابزارهای مالی در بازارهای سرمایه‌گذاری هستند که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا با ریسک‌های مختلف، در پروژه‌ها و دارایی‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنند. این اوراق می‌توانند شامل ابزارهایی مانند اوراق قرضه، سهام، اوراق مشارکت و دیگر انواع اوراق باشند که هرکدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند.

با توجه به تنوع زیاد انواع اوراق بهادار، انتخاب مناسب‌ترین نوع برای سرمایه‌گذاری بستگی به اهداف مالی، میزان ریسک‌پذیری و مدت‌زمان سرمایه‌گذاری فرد دارد. همچنین، با توجه به نیازهای مختلف سرمایه‌گذاران، این اوراق می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای تأمین مالی نهادهای دولتی و خصوصی نیز عمل کنند.

در ادامه، به معرفی و توضیح کامل انواع اوراق بهادار خواهیم پرداخت. از جمله این ابزارها می‌توان به اوراق قرضه که درآمد ثابت دارند، سهام که به سرمایه‌گذار حق مالکیت شرکت را می‌دهند، و اوراق مشارکت که به‌عنوان ابزارهایی برای تأمین مالی پروژه‌های دولتی و خصوصی استفاده می‌شوند، اشاره کرد.

همچنین، انواع دیگر اوراق بهادار مانند اوراق مرابحه، اختیار معامله و صکوک اسلامی نیز در این مقاله به‌طور مفصل مورد بررسی قرار خواهند گرفت. هرکدام از این اوراق دارای ویژگی‌ها و ریسک‌های خاص خود هستند که در ادامه به‌طور دقیق‌تر و جزئی تر بررسی خواهیم کرد.

1- اوراق بهادار با درآمد ثابت (برای سرمایه‌گذاران کم‌ریسک)

اوراق بهادار با درآمد ثابت برای سرمایه‌گذارانی مناسب است که تمایل به پذیرش ریسک پایین‌تری دارند و به‌دنبال درآمد ثابت و پیش‌بینی‌شده از سرمایه‌گذاری‌های خود هستند. این نوع اوراق معمولاً بازدهی قابل پیش‌بینی دارند و به‌عنوان ابزارهای امن در بازارهای مالی شناخته می‌شوند.

این اوراق معمولاً به‌صورت سالیانه یا در فواصل زمانی معین سود پرداخت می‌کنند و در انتهای دوره، اصل مبلغ سرمایه به سرمایه‌گذار بازپرداخت می‌شود. انواع مختلفی از این اوراق وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به اوراق قرضه، اوراق مشارکت، اوراق مرابحه و اوراق اجاره اشاره کرد.

این اوراق برای سرمایه‌گذاران کم‌ریسک بسیار جذاب هستند، زیرا میزان ریسک کمتری نسبت به اوراق بهادار سهامی دارند. همچنین، این ابزارها به دلیل پایداری درآمد و نرخ سود ثابت، یکی از انتخاب‌های محبوب در میان سرمایه‌گذاران محافظه‌کار به شمار می‌روند. در ادامه به معرفی و توضیح دقیق‌تر هرکدام از این اوراق خواهیم پرداخت.

1-1- اوراق قرضه (Bond)

اوراق قرضه یکی از رایج‌ترین انواع اوراق بهادار با درآمد ثابت است که معمولاً توسط دولت‌ها یا شرکت‌ها برای تأمین مالی پروژه‌ها یا پرداخت بدهی‌ها صادر می‌شود. این اوراق به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که در ازای پرداخت مبلغ مشخصی به صادرکننده، به‌طور دوره‌ای سود دریافت کنند و در پایان دوره نیز اصل سرمایه خود را بازپس گیرند.

مزیت اصلی اوراق قرضه این است که به‌عنوان ابزاری با ریسک پایین شناخته می‌شوند و به همین دلیل برای سرمایه‌گذارانی که به‌دنبال بازدهی ثابت و کم‌ریسک هستند، جذابیت دارند.

نحوه خرید اوراق قرضه به‌طور عمده از طریق کارگزاری‌های معتبر و بازارهای ثانویه امکان‌پذیر است. این اوراق معمولاً در بازارهای بورس قابل معامله هستند و می‌توان آن‌ها را در هر زمانی خرید و فروش کرد.

همچنین، نرخ سود این اوراق بسته به اعتبار صادرکننده و شرایط بازار می‌تواند متغیر باشد، اما به‌طور کلی، سرمایه‌گذاران می‌توانند از آن‌ها سود ثابتی دریافت کنند.

1-2- اوراق مشارکت

اوراق مشارکت ابزارهایی هستند که توسط دولت‌ها، شهرداری‌ها یا شرکت‌ها برای تأمین مالی پروژه‌های خاص یا سرمایه‌گذاری در پروژه‌های عمرانی و زیرساختی صادر می‌شوند.

برخلاف اوراق قرضه که بیشتر به‌عنوان ابزار بدهی شناخته می‌شوند، اوراق مشارکت به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که در یک پروژه مشخص مشارکت کنند و در ازای سرمایه‌گذاری خود، سود دریافت کنند. این اوراق معمولاً بازدهی ثابت دارند و سرمایه‌گذار در پایان دوره‌ سررسید، مبلغ اصل سرمایه خود را همراه با سود کسب‌شده دریافت خواهد کرد.

ویژگی خاص اوراق مشارکت این است که می‌توانند برای تأمین مالی پروژه‌های بلندمدت و زیرساختی مانند ساخت راه‌ها، پل‌ها یا نیروگاه‌ها مورد استفاده قرار گیرند.

این اوراق معمولاً برای سرمایه‌گذاران کم‌ریسک جذاب هستند، زیرا از امنیت بالایی برخوردارند و به‌عنوان ابزارهایی با درآمد ثابت شناخته می‌شوند. به‌علاوه، این اوراق معمولاً تحت نظارت سازمان‌های دولتی قرار دارند که موجب افزایش اطمینان سرمایه‌گذاران می‌شود.

1-3- اوراق مرابحه

اوراق مرابحه یکی دیگر از انواع اوراق بهادار با درآمد ثابت است که بر اساس اصول شریعت اسلامی طراحی شده‌اند. این اوراق به‌طور خاص برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال گزینه‌های شرعی و مطابق با اصول اسلام هستند، بسیار جذاب است. در این نوع اوراق، بانک یا موسسه مالی کالایی را خریداری کرده و سپس آن را به قیمت بالاتر به سرمایه‌گذار می‌فروشد.

سود به‌دست آمده از این معامله به‌عنوان سود اوراق مرابحه به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود. به‌طور کلی، این اوراق به‌خاطر ماهیت شرعی و کاربردهایی که در تأمین مالی پروژه‌های اسلامی دارند، مورد توجه قرار می‌گیرند.

مزایای اوراق مرابحه شامل شفافیت، تطابق با اصول اسلامی و بازدهی ثابت هستند. همچنین، این اوراق به‌عنوان ابزارهای با ریسک کم در نظر گرفته می‌شوند و برای سرمایه‌گذاران مسلمان یا افرادی که به دنبال گزینه‌های مالی اسلامی هستند، گزینه‌ای مناسب محسوب می‌شوند. از آنجا که این اوراق به پشتوانه کالا صادر می‌شوند، سرمایه‌گذاران می‌توانند از امنیت و اعتماد بالاتری برخوردار شوند.

1-4- اوراق اجاره

اوراق اجاره که به‌عنوان یکی دیگر از ابزارهای مالی با درآمد ثابت شناخته می‌شوند، در واقع اوراقی هستند که به‌صورت اجاره‌داری عمل می‌کنند. در این اوراق، سرمایه‌گذار به‌عنوان مالک، حق استفاده از یک دارایی مشخص (مانند ساختمان یا تجهیزات) را به یک نهاد یا فرد دیگر می‌دهد و در ازای آن، مبلغی به‌عنوان اجاره دریافت می‌کند.

به‌عبارتی دیگر، اوراق اجاره ترکیبی از اجاره و سرمایه‌گذاری است که به سرمایه‌گذار سود ثابت در قالب اجاره‌بها پرداخت می‌کند. این نوع اوراق، مشابه با اوراق قرضه، برای افرادی که تمایل به سرمایه‌گذاری کم‌ریسک دارند، مناسب است.

مزیت اصلی اوراق اجاره این است که به‌دلیل ماهیت آنها، بازدهی ثابت و پیش‌بینی‌شده‌ای دارند و می‌توانند برای تأمین مالی پروژه‌های بلندمدت و پایدار مورد استفاده قرار گیرند. علاوه بر این، این اوراق به‌عنوان ابزاری برای ایجاد تنوع در سبد سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌روند و می‌توانند برای افرادی که به دنبال جریان نقدی ثابت از سرمایه‌گذاری‌های خود هستند، گزینه‌ای عالی باشند.

2- اوراق بهادار مبتنی بر سهام (برای سرمایه‌گذاران با ریسک‌پذیری بیشتر)

اوراق بهادار مبتنی بر سهام به دسته‌ای از ابزارهای مالی گفته می‌شود که به سرمایه‌گذاران مالکیت بخشی از یک شرکت را می‌دهند. برخلاف اوراق بهادار با درآمد ثابت، این نوع اوراق دارای نوسان قیمتی است و ممکن است سود بالایی برای سرمایه‌گذار ایجاد کند، اما در عین حال با ریسک بیشتری نیز همراه است.

افرادی که در این نوع اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند، معمولاً به دنبال سودهای بالاتر در بلندمدت هستند و آمادگی پذیرش نوسانات بازار را دارند. مهم‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری در این دسته شامل سهام عادی، سهام ممتاز و حق تقدم خرید سهام است که در ادامه به بررسی دقیق آن‌ها می‌پردازیم.

2-1- سهام عادی

سهام عادی یکی از متداول‌ترین انواع اوراق بهادار است که سرمایه‌گذاران را در مالکیت شرکت سهیم می‌کند. دارندگان سهام عادی حق دریافت سود تقسیمی شرکت را دارند، اما این سود تضمین‌شده نیست و بستگی به عملکرد مالی شرکت دارد.

اگر شرکت سودآوری خوبی داشته باشد، سود بیشتری بین سهامداران توزیع می‌شود و در مقابل، اگر شرکت دچار زیان شود، ممکن است هیچ سودی به سهامداران پرداخت نشود. علاوه بر این، دارندگان سهام عادی حق رأی در تصمیمات مهم شرکت، مانند انتخاب اعضای هیئت‌مدیره، را دارند که به آن‌ها اجازه می‌دهد در مدیریت شرکت نقش داشته باشند.

نحوه خرید سهام عادی معمولاً از طریق بورس اوراق بهادار انجام می‌شود. سرمایه‌گذاران می‌توانند با ثبت‌نام در یک کارگزاری رسمی و افتتاح حساب معاملاتی، سهام شرکت‌های مختلف را خریداری کنند. قیمت سهام عادی در بازار براساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و ممکن است نوسانات شدیدی را تجربه کند. در نتیجه، این نوع سرمایه‌گذاری برای افرادی که دیدگاه بلندمدت دارند و توانایی پذیرش ریسک را دارند، گزینه مناسبی محسوب می‌شود.

2-2- سهام ممتاز

سهام ممتاز نوعی دیگر از اوراق بهادار مبتنی بر سهام است که برخی از ویژگی‌های سهام عادی و برخی از ویژگی‌های اوراق بدهی را ترکیب می‌کند. مهم‌ترین تفاوت آن با سهام عادی در این است که دارندگان سهام ممتاز اولویت بیشتری نسبت به سهامداران عادی در دریافت سود تقسیمی دارند.

این یعنی در صورت توزیع سود توسط شرکت، ابتدا سهامداران ممتاز سود خود را دریافت می‌کنند و سپس اگر مبلغی باقی بماند، به سهامداران عادی پرداخت می‌شود. با این حال، برخلاف دارندگان سهام عادی، دارندگان سهام ممتاز معمولاً حق رأی در تصمیمات مدیریتی شرکت ندارند.

یکی از جذابیت‌های سهام ممتاز برای سرمایه‌گذاران این است که معمولاً دارای نرخ سود ثابت یا حداقل تضمین‌شده‌ای است. این ویژگی باعث می‌شود که سهام ممتاز نسبت به سهام عادی از ریسک کمتری برخوردار باشد و گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذارانی باشد که به‌دنبال دریافت سود ثابت هستند، اما همچنان می‌خواهند از رشد احتمالی ارزش سهام نیز بهره‌مند شوند.

در برخی موارد، سهام ممتاز قابلیت تبدیل به سهام عادی را نیز دارد، که این موضوع می‌تواند به جذابیت آن بیفزاید.

2-3- حق تقدم خرید سهام

حق تقدم خرید سهام یکی از ابزارهایی است که شرکت‌ها برای تأمین مالی و افزایش سرمایه استفاده می‌کنند. زمانی که یک شرکت تصمیم به انتشار سهام جدید می‌گیرد، به سهامداران فعلی خود این فرصت را می‌دهد که قبل از سایر سرمایه‌گذاران، سهام جدید را با قیمتی کمتر از قیمت بازار خریداری کنند. این حق به سهامداران این امکان را می‌دهد که سهم مالکیت خود را در شرکت حفظ کنند و از کاهش درصد سهام خود در شرکت جلوگیری نمایند.

یکی از مهم‌ترین مزایای حق تقدم خرید سهام این است که سرمایه‌گذاران می‌توانند سهام جدید را با تخفیف خریداری کنند و در صورت رشد قیمت سهم در آینده، سود بیشتری کسب کنند. اگر یک سرمایه‌گذار تمایلی به استفاده از حق تقدم خود نداشته باشد، می‌تواند آن را در بازار بفروشد و از آن سود ببرد. اما باید توجه داشت که حق تقدم خرید سهام دارای یک بازه زمانی مشخص برای استفاده است و در صورت عدم استفاده، این امتیاز از بین می‌رود.

نکات نهایی

اوراق بهادار مبتنی بر سهام به دلیل ماهیت پویای خود، پتانسیل سودآوری بالاتری دارند اما همراه با ریسک بیشتری نیز هستند. سهام عادی گزینه‌ای مناسب برای افرادی است که مایل به پذیرش نوسانات بازار هستند و دیدگاه سرمایه‌گذاری بلندمدت دارند. سهام ممتاز گزینه‌ای جذاب برای افرادی است که به‌دنبال دریافت سود ثابت اما بدون حق رأی هستند.

از سوی دیگر، حق تقدم خرید سهام فرصتی عالی برای سهامداران فعلی است که سهام جدید را با قیمت کمتر خریداری کنند و سهم مالکیت خود را حفظ نمایند. در نهایت، سرمایه‌گذاران باید براساس میزان ریسک‌پذیری، اهداف مالی و دانش خود، بهترین نوع اوراق بهادار را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنند.

3- اوراق مشتقه: انتخابی برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای

اوراق مشتقه نوعی از اوراق بهادار هستند که ارزش خود را از یک دارایی پایه مانند سهام، کالا، ارز یا شاخص‌های مالی می‌گیرند. برخلاف اوراق بهادار سنتی که دارای ارزش ذاتی هستند، اوراق مشتقه بر اساس پیش‌بینی تغییرات قیمت دارایی‌های پایه معامله می‌شوند.

این ابزارهای مالی عمدتاً برای پوشش ریسک (هجینگ)، سفته‌بازی و مدیریت سرمایه مورد استفاده قرار می‌گیرند. در واقع، سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و معامله‌گران بزرگ از اوراق مشتقه برای افزایش بازدهی، کاهش ریسک نوسانات قیمت و حتی ایجاد فرصت‌های معاملاتی با استفاده از اهرم مالی بهره می‌برند.

اوراق مشتقه به دلیل پیچیدگی و نیاز به دانش عمیق درباره رفتار بازار، معمولاً توسط معامله‌گران حرفه‌ای و سرمایه‌گذاران با تجربه استفاده می‌شوند. در این بخش، سه نوع اصلی از این اوراق یعنی قرارداد آتی (Futures)، اختیار معامله (Options) و سوآپ (Swaps) را بررسی خواهیم کرد.

3-1- قرارداد آتی (Futures) چیست و چگونه معامله می‌شود؟

قرارداد آتی (Futures) نوعی قرارداد مالی است که بر اساس آن، دو طرف توافق می‌کنند که مقدار مشخصی از یک دارایی را در تاریخ مشخصی در آینده و با قیمتی که امروز تعیین شده، معامله کنند. این قراردادها معمولاً بر روی دارایی‌هایی مانند نفت، طلا، گندم، سهام و حتی شاخص‌های مالی بسته می‌شوند. قراردادهای آتی ابزار مناسبی برای پوشش ریسک (Hedging) و کاهش نوسانات قیمت برای تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران هستند.

نحوه معامله قرارداد آتی به این صورت است که طرفین معامله باید مبلغی به‌عنوان وجه تضمین (Margin) نزد بورس یا کارگزار مربوطه سپرده‌گذاری کنند. این مبلغ به‌عنوان پشتوانه‌ای برای اجرای قرارداد استفاده می‌شود. سپس، بسته به تغییرات قیمت دارایی پایه، حساب‌های معامله‌گران روزانه تسویه می‌شود.

این نوع قراردادها می‌توانند برای پوشش ریسک توسط تولیدکنندگان کالاها (مثلاً کشاورزان و شرکت‌های نفتی) یا برای سفته‌بازی (Speculation) توسط معامله‌گران حرفه‌ای استفاده شوند. با این حال، به دلیل استفاده از اهرم‌های مالی، قراردادهای آتی می‌توانند سودهای بالا و در عین حال ضررهای قابل‌توجهی را به همراه داشته باشند.

3-2- اختیار معامله (Options): ابزار سودآور یا پرریسک؟

اختیار معامله (Options) نوع دیگری از اوراق مشتقه است که به دارنده آن این حق (اما نه الزام) را می‌دهد که یک دارایی را در تاریخ مشخصی در آینده و با قیمت از پیش تعیین‌شده خریداری یا به فروش برساند. به همین دلیل، اختیار معامله نسبت به قراردادهای آتی انعطاف‌پذیرتر است، زیرا دارنده اختیار می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا قرارداد را اجرا کند یا خیر.

اختیار معامله به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:

• اختیار خرید (Call Option): به خریدار این امکان را می‌دهد که یک دارایی را در آینده با قیمت مشخص خریداری کند. اگر قیمت دارایی افزایش یابد، دارنده این اختیار می‌تواند با خرید دارایی با قیمت پایین‌تر و فروش آن در قیمت بازار، سود کسب کند.
• اختیار فروش (Put Option): به دارنده این حق را می‌دهد که یک دارایی را در آینده با قیمت مشخص بفروشد. اگر قیمت دارایی کاهش یابد، دارنده اختیار می‌تواند دارایی را با قیمت بالاتری که در قرارداد مشخص شده بفروشد و از تفاوت قیمت سود ببرد.

یکی از ویژگی‌های مهم اختیار معامله این است که ضرر خریدار محدود به مبلغ پرداخت‌شده برای اختیار معامله (Premium) است، اما سود آن می‌تواند نامحدود باشد. این ویژگی، اختیار معامله را به ابزاری جذاب برای سفته‌بازی تبدیل کرده است.

البته در صورتی که معامله‌گران ناآگاهانه یا بدون استراتژی مناسب وارد این بازار شوند، ممکن است دچار زیان‌های سنگین شوند. به همین دلیل، این نوع اوراق بهادار معمولاً برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای توصیه می‌شود که با مفاهیم مدیریت ریسک و تحلیل بازار آشنایی کامل دارند.

3-3- سوآپ (قرارداد معاوضه): مفهوم و کاربرد در سرمایه‌گذاری

سوآپ یا قرارداد معاوضه نوعی توافق مالی بین دو طرف است که در آن جریان‌های نقدی یا دارایی‌های مالی با یکدیگر مبادله می‌شوند. این قراردادها اغلب برای مدیریت ریسک مالی و بهینه‌سازی سرمایه‌گذاری در بازارهای جهانی استفاده می‌شوند و بیشتر میان شرکت‌های مالی، بانک‌ها و مؤسسات اقتصادی بزرگ رایج‌اند.

برخلاف قراردادهای آتی و اختیار معامله که در بورس معامله می‌شوند، قراردادهای معاوضه معمولاً در بازارهای خارج از بورس (OTC) به‌صورت سفارشی بین طرفین تنظیم می‌گردند.

انواع اصلی سوآپ (قرارداد معاوضه) شامل:

• سوآپ نرخ بهره (Interest Rate Swap): این نوع قرارداد به طرفین اجازه می‌دهد که پرداخت‌های بهره‌ای خود را با یکدیگر معاوضه کنند. به‌عنوان مثال، یک شرکت ممکن است به‌دنبال تبدیل پرداخت‌های بهره ثابت خود به متغیر باشد تا از نوسانات نرخ بهره بهره‌مند شود یا بالعکس.
• قرارداد معاوضه ارزی (Currency Swap): این نوع سوآپ زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که دو شرکت یا نهاد مالی قصد داشته باشند ارزهای مختلف را در یک تاریخ مشخص با هم مبادله کنند. سوآپ ارزی برای شرکت‌های چندملیتی که با نوسانات نرخ ارز مواجه‌اند، یک ابزار مؤثر برای پوشش ریسک محسوب می‌شود.
• سوآپ نکول اعتباری (Credit Default Swap – CDS): این نوع قرارداد معاوضه بیشتر شبیه یک بیمه در برابر نکول بدهی است. در این قرارداد، خریدار سوآپ در ازای پرداخت حق بیمه، از فروشنده سوآپ تعهد دریافت می‌کند که در صورت نکول بدهی، خسارت دریافت خواهد کرد.

سوآپ‌ها (قراردادهای معاوضه) به دلیل ساختار پیچیده و انعطاف‌پذیری بالا، بیشتر برای شرکت‌های بزرگ، بانک‌ها و سرمایه‌گذاران نهادی کاربرد دارند تا بتوانند ریسک‌های مالی خود را کاهش داده و جریان‌های نقدی را بهینه کنند. این قراردادها معمولاً به‌صورت سفارشی تنظیم می‌شوند و طرفین می‌توانند شرایط قرارداد را مطابق با نیازهای خاص خود تعیین کنند.

از سوی دیگر، قراردادهای معاوضه برخلاف قراردادهای آتی و اختیار معامله، معمولاً در بازارهای رسمی بورس معامله نمی‌شوند، بلکه در بازارهای خارج از بورس (OTC) بین دو طرف به‌صورت مستقیم منعقد می‌شوند.

این ویژگی باعث می‌شود که سوآپ‌ها انعطاف بیشتری در طراحی قرارداد داشته باشند، اما در عین حال، ریسک نکول (عدم توانایی یک طرف در انجام تعهدات خود) در این نوع قراردادها بالاتر است.

قراردادهای معاوضه (سوآپ‌ها) ابزارهای مالی قدرتمندی هستند که به سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها امکان می‌دهند تا ریسک‌های مختلف از جمله نرخ بهره، نرخ ارز و نکول بدهی را مدیریت کنند. سوآپ نرخ بهره برای تغییر ساختار پرداخت‌های بهره استفاده می‌شود، قرارداد معاوضه ارزی برای مدیریت نوسانات نرخ ارز کاربرد دارد، و سوآپ نکول اعتباری به‌عنوان یک ابزار پوششی در برابر نکول بدهی عمل می‌کند.

با این حال، به دلیل پیچیدگی و سفارشی بودن این قراردادها، ورود به بازار سوآپ برای سرمایه‌گذاران خرد توصیه نمی‌شود، مگر اینکه دانش کافی در زمینه مدیریت ریسک و ساختار بازارهای مالی داشته باشند.

سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و مؤسسات مالی از این ابزارها برای بهینه‌سازی سبد سرمایه‌گذاری خود و کاهش نوسانات استفاده می‌کنند. در نهایت، انتخاب استفاده از سوآپ‌ها باید با درک عمیق از ریسک‌ها و مزایای آن همراه باشد تا از ضررهای احتمالی جلوگیری شود.

حالا در اینجا در یک جدول، در یک نگاه، شما به تمامی اوراق سرمایه گذاری و بهادار دسترسی خواهید داشت:

مطالعه این جدول، برای شناخت انواع اوراق سرمایه گذاری و بهادار برای شما صرفه جویی در زمان به همراه خواهد داشت.

بهترین اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاری در ایران و جهان

انتخاب بهترین اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاری به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله اهداف سرمایه‌گذاری، میزان ریسک‌پذیری، مدت‌زمان سرمایه‌گذاری و شرایط اقتصادی. در حالی که برخی سرمایه‌گذاران به دنبال دارایی‌های کم‌ریسک با بازدهی ثابت هستند، برخی دیگر به دنبال اوراقی با سوددهی بالا و البته ریسک بیشتر می‌گردند.

در این بخش، انواع اوراق بهادار دولتی و خصوصی را بررسی می‌کنیم و به نقش صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) در بهینه‌سازی سرمایه‌گذاری می‌پردازیم.

مقایسه انواع اوراق بهادار و انتخاب بهترین گزینه بر اساس اهداف سرمایه‌گذاری

سرمایه‌گذاران بسته به هدف و میزان ریسک‌پذیری خود، باید از میان انواع اوراق بهادار با درآمد ثابت و اوراق مبتنی بر سهام انتخاب کنند. اوراق قرضه دولتی و مشارکت گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذاران محافظه‌کار است که به دنبال درآمد ثابت و کم‌ریسک هستند. در مقابل، سهام عادی و اوراق مشتقه برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال سود بالاتر و پذیرش ریسک بیشتر هستند، انتخاب مناسبی خواهد بود.

در سطح جهانی، سرمایه‌گذاران می‌توانند بین اوراق قرضه ایالات متحده، اوراق مشارکت شرکت‌های بزرگ، سهام بین‌المللی و ETF‌ها انتخاب کنند. در ایران، اوراق مشارکت دولتی، اوراق اجاره، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و بورس اوراق بهادار تهران گزینه‌های محبوب برای سرمایه‌گذاری هستند.

بررسی و مقایسه اوراق بهادار دولتی و خصوصی

اوراق بهادار دولتی، مانند اوراق مشارکت دولتی، اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه اسلامی، معمولاً کم‌ریسک‌ترین گزینه‌ها هستند. این اوراق توسط دولت منتشر می‌شوند و چون پشتوانه آن‌ها منابع مالی دولتی است، احتمال نکول (عدم بازپرداخت) آن‌ها بسیار کم است.

در مقابل، اوراق بهادار خصوصی مانند اوراق مشارکت شرکتی، اوراق مرابحه و سهام شرکت‌های خصوصی، اگرچه سود بالاتری ارائه می‌دهند، اما ریسک بیشتری دارند. موفقیت این اوراق تا حد زیادی به عملکرد شرکت صادرکننده و شرایط اقتصادی بستگی دارد.

نقش صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF)

صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) گزینه‌ای ایده‌آل برای سرمایه‌گذارانی است که می‌خواهند بدون خرید مستقیم اوراق بهادار، در بازارهای مالی مشارکت داشته باشند.

ETF‌ها از مجموعه‌ای از دارایی‌های مالی مانند سهام، اوراق قرضه و کالاها تشکیل شده‌اند و در بورس خرید و فروش می‌شوند. این صندوق‌ها ترکیبی از ریسک کنترل‌شده و نقدشوندگی بالا را ارائه می‌دهند. در ایران، ETFهای دولتی و خصوصی گزینه‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاران تازه‌کار و حرفه‌ای هستند.

راهنمای خرید اوراق بهادار و نکات مهم برای سرمایه‌گذاران

برای خرید اوراق بهادار، سرمایه‌گذاران باید مراحل مشخصی را طی کنند و از نکات کلیدی در انتخاب اوراق مناسب آگاه باشند. در این بخش، راهنمای گام‌به‌گام خرید اوراق بهادار، بررسی کارگزاری‌های معتبر و نکات مهم برای انتخاب بهترین اوراق بهادار را ارائه می‌کنیم.

چگونه اوراق بهادار بخریم؟ راهنمای گام‌به‌گام

• انتخاب نوع اوراق بهادار: ابتدا باید مشخص کنید که به دنبال اوراق با درآمد ثابت (مانند اوراق مشارکت و قرضه) هستید یا می‌خواهید در سهام و اوراق مشتقه سرمایه‌گذاری کنید.
• افتتاح حساب در کارگزاری معتبر: برای خرید و فروش اوراق بهادار، باید در یکی از کارگزاری‌های رسمی عضو بورس ثبت‌نام کنید و کد معاملاتی دریافت کنید.
• بررسی و تحلیل بازار: قبل از خرید، حتماً تحلیل‌های بازار را بررسی کنید و از مشاوره مالی یا ابزارهای تحلیلی استفاده کنید.
• ثبت سفارش خرید: از طریق سامانه معاملات آنلاین کارگزاری، سفارش خرید اوراق بهادار موردنظر خود را ثبت کنید.
• مدیریت سبد سرمایه‌گذاری: پس از خرید، مرتباً عملکرد سرمایه‌گذاری خود را ارزیابی کنید و در صورت نیاز، اصلاحاتی انجام دهید.

بررسی کارگزاری‌های معتبر برای خرید اوراق بهادار

در ایران، کارگزاری‌های معتبر مانند مفید، آگاه، فارابی، مبین سرمایه و حافظ خدمات متنوعی را برای خرید و فروش اوراق بهادار ارائه می‌دهند. در سطح جهانی نیز پلتفرم‌هایی مانند eToro، Interactive Brokers و TD Ameritrade گزینه‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری بین‌المللی هستند.

نکات کلیدی برای انتخاب اوراق بهادار مناسب

• میزان ریسک‌پذیری خود را مشخص کنید: اگر سرمایه‌گذار محافظه‌کاری هستید، اوراق قرضه و مشارکت را انتخاب کنید. اگر به دنبال سودهای بالاتر هستید، می‌توانید سهام و اوراق مشتقه را بررسی کنید.
• دوره سرمایه‌گذاری خود را تعیین کنید: اوراق بهادار کوتاه‌مدت برای سرمایه‌گذاری‌های موقتی و اوراق بلندمدت برای بازدهی پایدار مناسب‌ترند.
• بررسی نقدشوندگی اوراق: برخی اوراق بهادار نقدشوندگی کمتری دارند و در مواقع نیاز ممکن است به‌راحتی قابل فروش نباشند.
• توجه به شرایط اقتصادی و نرخ بهره: نرخ بهره و سیاست‌های اقتصادی کشور می‌تواند بر ارزش اوراق بهادار تأثیر بگذارد.

نتیجه‌گیری و نکات نهایی: آیا سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار گزینه مناسبی است؟

سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار به دلیل تنوع بالا و امکان انتخاب بین ریسک‌های مختلف، یکی از بهترین راهکارهای حفظ و افزایش سرمایه است. در این بخش، مقایسه سودآوری و ریسک انواع اوراق بهادار، بررسی تأثیر آن‌ها در سبد سرمایه‌گذاری و توصیه‌های نهایی برای سرمایه‌گذاران ارائه می‌شود.

مقایسه سودآوری و ریسک انواع اوراق بهادار:

• اوراق بهادار با درآمد ثابت (مانند اوراق قرضه و مشارکت): کم‌ریسک اما بازدهی متوسط
• اوراق مبتنی بر سهام (مانند سهام عادی و ممتاز): ریسک متوسط تا بالا اما بازدهی بالقوه بیشتر
• اوراق مشتقه (مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله): ریسک بالا اما امکان سودآوری نامحدود
• صندوق‌های سرمایه‌گذاری (ETFها): ریسک متعادل با مدیریت حرفه‌ای

بررسی تأثیر اوراق بهادار در سبد سرمایه‌گذاری:

داشتن یک سبد متنوع از انواع اوراق بهادار باعث می‌شود که ریسک کلی کاهش پیدا کند و در عین حال، فرصت‌های سودآوری بیشتری ایجاد شود. ترکیب سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت، سهام و صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌تواند تعادل مناسبی را در سبد سرمایه‌گذاری ایجاد کند.

توصیه‌های نهایی برای سرمایه‌گذاران:

• از مشاوره حرفه‌ای استفاده کنید: قبل از سرمایه‌گذاری، با تحلیل‌گران مالی و مشاوران سرمایه‌گذاری مشورت کنید.
• به‌روزرسانی اطلاعات مالی خود را جدی بگیرید: همواره وضعیت بازار و تغییرات اقتصادی را دنبال کنید.
• ریسک‌های خود را مدیریت کنید: سرمایه خود را بین انواع مختلف اوراق بهادار تقسیم کنید تا از زیان‌های احتمالی جلوگیری شود.
• به افق سرمایه‌گذاری خود توجه کنید: سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت را با توجه به نیازهای مالی خود انتخاب کنید.

با در نظر گرفتن این نکات، سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار می‌تواند گزینه‌ای مطمئن و سودآور برای مدیریت دارایی و کسب بازدهی پایدار باشد.

سوالات متداول (FAQ)

اوراق بهادار چیست؟ به زبان ساده

اوراق بهادار، اسناد مالی مانند سهام و اوراق بدهی هستند که نشان‌دهنده مالکیت یا طلب مالی از یک شرکت یا دولت‌اند.

انواع اوراق بهادار کدامند؟

سه نوع اصلی شامل سهام (مالکیت شرکت)، اوراق بدهی (مانند اوراق قرضه و صکوک) و ابزارهای مشتقه (مانند اختیار معامله) هستند.

بهترین اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاری چیست؟

بهترین گزینه بسته به اهداف، ریسک‌پذیری و شرایط بازار متفاوت است، اما سهام رشدگرا و اوراق بدهی کم‌ریسک گزینه‌های رایج‌اند.

چگونه اوراق بهادار بخریم؟

از طریق کارگزاری‌های بورس، بانک‌ها یا پلتفرم‌های معاملاتی آنلاین می‌توان اوراق بهادار خریداری کرد.