اوراق مشتقه چیست و انواع آن کدام‌اند؟

آیا می‌دانید که با استفاده از ابزارهای مالی می‌توانید ریسک سرمایه‌گذاری‌تان را کاهش دهید یا حتی به سودی نامتعارف دست یابید؟ تا به حال اسم اوراق مشتقه به گوشتان خورده؟ فکر می‌کنید این اوراق چه کاربردی دارند و چرا بسیاری از معامله‌گران حرفه‌ای از این ابزارها برای کسب سود و مدیریت ریسک استفاده می‌کنند؟ اگر می‌خواهید پاسخ این سوالات را بدانید، با ما در این مقاله از آکادمی کارینکس همراه شوید!

پاسخ کوتاه:

اوراق مشتقه قراردادهایی هستند که ارزش آن‌ها از دارایی‌های پایه‌ای مانند سهام، ارز، کالا یا شاخص‌ها نشأت می‌گیرد. انواع این اوراق شامل قرارداد آتی، اختیار معامله (آپشن‌ها: Options)، پیمان آتی و  قرارداد معاوضه (سوآپ‌ها: Swaps) هستند. برای معامله اوراق مشتقه، لازم است که کد معاملاتی مناسب (مانند کد معاملات آپشن) را داشته باشید.

در اینجا برای اینکه بتوانید به صورت خلاصه و سریع با اوراق بهادار مشتقه و انواع آن آشنا شوید، پاسخ کوتاه را قرار دادیم. اما برای توضیحات مفصل تر در مورد اوراق مشتقه، در ادامه توضیحاتی ارائه کردیم که قطعا برای شما سودمند خواهد بود.

اوراق بهادار مشتقه چیست؟

اوراق بهادار مشتقه، قراردادهایی هستند که ارزش آن‌ها از قیمت دارایی‌های پایه‌ای مانند سهام، کالا، ارز یا شاخص‌های مالی به دست می‌آید. این ابزارهای مالی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که با استفاده از استراتژی‌های مختلف، از تغییرات قیمت‌ها سود ببرند، ریسک‌های سرمایه‌گذاری را کاهش دهند و نقدشوندگی دارایی‌هایشان را افزایش دهند. به عنوان مثال، اگر پیش‌بینی می‌کنید که قیمت طلا افزایش خواهد یافت، می‌توانید از قراردادهای آتی طلا برای خرید این دارایی در آینده با قیمت مشخصی استفاده کنید. این روش‌ها به شما امکان می‌دهند که از نوسانات بازار بهترین استفاده را کرده و به هدف‌های مالی‌تان برسید.

اوراق مشتقه می‌توانند در بازارهای مالی مختلفی معامله شوند. این بازارها شامل بورس‌ها، بازارهای خارج از بورس (OTC)، و پلتفرم‌های معاملاتی آنلاین هستند. در بازار بورس، قراردادهای آتی و آپشن‌ها از جمله ابزارهای متداول هستند که در آن‌ها قیمت‌ها بر اساس دارایی‌های پایه‌ای مانند سهام یا کالا مشخص می‌شوند. در بازار خارج از بورس، معامله‌گران می‌توانند قراردادهایی را به صورت مستقیم با یکدیگر ببندند، بدون اینکه از طریق بورس‌های استاندارد بگذرند. این انعطاف‌پذیری بیشتر است، اما ریسک‌های بیشتری نیز دارد.

برای درک بیشتر، در اوراق مشتقه، قیمت‌ها تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرند. این عوامل شامل قیمت دارایی پایه، زمان تا انقضای قرارداد، نرخ بهره و نوسانات بازار هستند. به عنوان مثال، در قرارداد آپشن، این عوامل می‌توانند باعث تغییر قیمت خرید یا فروش دارایی شوند. این ارتباط‌های پیچیده در قیمت‌گذاری اوراق مشتقه نیازمند تحلیل دقیق و درکی عمیق از بازار دارند. به همین دلیل، معامله در این بازار نیاز به تخصص و درکی حرفه‌ای از ابزارها، بازارها و تحلیل‌های مالی دارد.

سازکار قیمت‌گذاری اوراق بهادار مشتقه

برای درک بهتر اوراق مشتقه، باید با سازوکار قیمت‌گذاری آن‌ها آشنا شد. قیمت اوراق مشتقه به چند عامل بستگی دارد:

• قیمت دارایی پایه: قیمت دارایی پایه مانند سهام، کالا یا ارز، اصلی‌ترین عامل در تعیین قیمت اوراق مشتقه است. به عنوان مثال، در قرارداد آتی طلا، قیمت طلا به‌عنوان دارایی پایه، اساس قیمت این قرارداد خواهد بود.
• زمان تا انقضا: هر قرارداد مشتقه دارای تاریخ انقضایی است. مدت زمان تا انقضای این قرارداد‌ها بر قیمت آن‌ها تأثیر دارد؛ به‌طوری که هرچه زمان انقضا بیشتر باشد، ریسک بیشتری وجود دارد و این امر می‌تواند هزینه‌های بیشتری را به همراه داشته باشد.
• نرخ بهره: نرخ‌های بهره نیز در قیمت‌گذاری اوراق مشتقه موثر هستند. در قراردادهای آتی، نرخ بهره به هزینه فرصت سرمایه‌گذاری اشاره دارد و می‌تواند بر ارزش قرارداد تأثیر بگذارد.
• نوسانات بازار: نوسان قیمت دارایی پایه یکی از عوامل مهم در قیمت‌گذاری است. هرچه نوسانات بیشتر باشد، ریسک سرمایه‌گذاری نیز افزایش می‌یابد و به تبع آن قیمت قراردادهای مشتقه نیز تغییر خواهد کرد.

این عوامل با هم ترکیب می‌شوند تا قیمت اوراق مشتقه مشخص شود. در بازارهای مالی، از مدل‌های ریاضی پیچیده‌ای مانند مدل بلک-شولز (Black-Scholes) برای محاسبه قیمت گزینه‌ها یا قراردادهای اختیار معامله (آپشن‌ها) استفاده می‌شود که این عوامل را در نظر می‌گیرد.

کجا می‌توان اوراق مشتقه را معامله کرد؟

اوراق مشتقه در بازارهای مالی مختلفی معامله می‌شوند و هر کدام از این بازارها ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود را دارند. این بازارها به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند که از طریق ابزارهای مالی مختلف مانند قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله و قراردادهای معاوضه، از نوسانات قیمت‌ها بهره‌برداری کنند یا ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهند. هر کدام از این بازارها فرصت‌ها و چالش‌های خاصی ارائه می‌دهند و انتخاب بازار مناسب به استراتژی معاملاتی، نیازها و اهداف سرمایه‌گذار بستگی دارد. در ادامه، انواع بازارهایی که اوراق مشتقه در آن‌ها معامله می‌شوند را توضیخ می‌کنیم.

1- بازار بورس ایران

در بورس ایران، انواع مختلفی از قراردادهای مشتقه مانند قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله و سایر اوراق مشتقه قابل معامله هستند. بورس کالای ایران به عنوان یکی از بازارهای مهم، بستری مناسب برای معامله قراردادهای آتی کالاها، از جمله محصولات پتروشیمی، فلزات، انرژی و سایر commodities فراهم کرده است. همچنین، قراردادهای اختیار معامله در بورس تهران نیز به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که از تغییرات قیمت سهام و شاخص‌ها سود ببرند. این بازار با نظارت‌های قانونی دقیق و ساختار شفاف، تضمینی برای امنیت معاملات ارائه می‌دهد و نقدشوندگی بالایی دارد.

2- بازار خارج از بورس (OTC – Over The Counter)

در بازار خارج از بورس، قراردادها به‌صورت مستقیم بین خریدار و فروشنده منعقد می‌شوند، بدون اینکه از طریق بورس‌های استاندارد عبور کنند. این بازار انعطاف‌پذیری بیشتری دارد و سرمایه‌گذاران می‌توانند قراردادهایی با ویژگی‌های خاص و سفارشی ایجاد کنند. با این حال، این انعطاف‌پذیری به معنای افزایش ریسک است، چرا که در بازار OTC هیچ مکانیسم قانونی رسمی برای تضمین معاملات وجود ندارد. این بدان معناست که احتمال تقلب یا عدم تعهد مالی بیشتر می‌شود. بنابراین، معامله در این بازار نیازمند اعتماد بالا بین طرفین و درکی دقیق از قراردادهای مالی است.

3- پلتفرم‌های معاملاتی آنلاین داخلی

با پیشرفت فناوری در ایران، پلتفرم‌های معاملاتی آنلاین داخلی مانند کارگزاری‌های بورس تهران و سایر پلتفرم‌های معاملاتی معتبر، دسترسی به اوراق مشتقه را آسان کرده‌اند. این پلتفرم‌ها امکان معامله انواع قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله و قراردادهای معاوضه را به سرمایه‌گذاران می‌دهند. این ابزارها امکاناتی مانند تحلیل‌های تکنیکال، گزارش‌های لحظه‌ای، سفارش‌های هوشمند و ابزارهای آموزشی ارائه می‌دهند. همچنین، این پلتفرم‌ها به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند که از هر نقطه کشور به بازارهای بورس ایران دسترسی داشته باشند و به راحتی بتوانند معاملات خود را پیاده‌سازی کنند. این امکانات به تحلیل دقیق‌تر بازار، مدیریت مناسب ریسک و تصمیم‌گیری بهتر کمک می‌کند.

تاریخچه اوراق مشتقه

اوراق مشتقه برای اولین بار در قرن هفدهم در بازارهای کالایی کشور هلند ظهور کردند. در آن زمان، کشاورزان برای تضمین قیمت فروش محصولاتشان از ابزارهایی مانند قراردادهای آتی استفاده می‌کردند. این قراردادها به آن‌ها این امکان را می‌داد که قیمت‌های آینده محصولات خود را مشخص کنند و از ضرر ناشی از نوسانات قیمت‌ها جلوگیری کنند. این فرآیند تضمین فروش محصولات، از طریق ابزارهایی مانند قراردادهای آتی، به ابزاری حیاتی در بازارهای کشاورزی آن زمان تبدیل شده بود. این ابزارها به تدریج به دیگر کشورها گسترش یافتند و در بازارهای مالی بزرگ دنیا، از جمله نیویورک، شیکاگو و لندن، به کار گرفته شدند.

با گذر زمان، اوراق مشتقه از بازارهای کالاها به بازارهای مالی پیشرفته‌تر گسترش یافتند و انواع مختلفی از قراردادها مانند قراردادهای اختیار معامله (Options) و قراردادهای معاوضه (Swaps) را در بر گرفتند. امروزه، اوراق مشتقه به عنوان ابزاری کلیدی برای مدیریت ریسک، سرمایه‌گذاری، و hedging در انواع بازارها از جمله بورس‌های جهانی، بازار ارز، و شاخص‌های مالی شناخته می‌شوند. در سطح بین‌المللی، قراردادهای مشتقه در بازارهایی مانند CME (Chicago Mercantile Exchange)، NYSE (New York Stock Exchange) و بورس‌های لندن معامله می‌شوند. این ابزارها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که با تحلیل دقیق بازار، تصمیم‌گیری بهینه‌تری داشته باشند و از نوسانات بازار به نفع خود استفاده کنند.

اوراق مشتقه در ایران برای اولین بار از اوایل دهه ۹۰ به بازار مالی کشور معرفی شدند. در ابتدا، این ابزارها به شکل گسترده در بازار بورس تهران دیده نمی‌شدند، اما به مرور زمان، تلاش‌هایی برای پیاده‌سازی و گسترش آن‌ها صورت گرفت. بورس تهران و سایر بورس‌های مرتبط در ایران در حال حاضر در تلاش هستند تا با ارائه ابزارهایی مانند قرارداد آتی، معاملات اختیار معامله (Options) و قراردادهای معاوضه (Swaps)، بستری مناسب برای سرمایه‌گذاری در این بازارها فراهم کنند. این ابزارها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که بتوانند استراتژی‌های سرمایه‌گذاری پیچیده‌ای مانند hedging و speculation را در بازارهای مالی ایران به کار ببرند.

با اینکه بازار اوراق مشتقه در ایران هنوز به استانداردهای جهانی نرسیده، اما توسعه‌ی آن به‌طور پیوسته ادامه دارد. سازمان بورس و اوراق بهادار ایران در تلاش است تا با ارائه قوانین و مقررات مشخص، شفافیت و امنیت معاملات را در این بازار تضمین کند. این موضوع به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که با اعتماد بیشتری در این بازار فعالیت کنند. به علاوه، برای معامله اوراق مشتقه در ایران، داشتن کد معاملاتی مناسب الزامی است، که این کد از طریق کارگزاری‌ها یا بورس‌های مرتبط ارائه می‌شود.

با گسترش این بازارها و توسعه ابزارهای مشتقه، سرمایه‌گذاران می‌توانند به راحتی از تغییرات قیمت‌ها سود برده یا ریسک‌های سرمایه‌گذاری را کاهش دهند. در آینده، انتظار می‌رود که بازار اوراق مشتقه در ایران به سطحی برسد که بتواند با بورس‌های جهانی رقابت کند و زمینه‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری‌های حرفه‌ای و تخصصی در این حوزه ایجاد کند.

انواع اوراق مشتقه

اوراق مشتقه شامل ابزارهای مالی مختلفی هستند که برای مدیریت ریسک، سفته‌بازی، و یا پوشش‌دهی نوسانات قیمت استفاده می‌شوند. در ادامه به بررسی چهار نوع اصلی این ابزارها می‌پردازیم:

1- قراردادهای آتی (Futures Contracts)

قراردادهای آتی توافق‌نامه‌هایی استاندارد شده هستند که به طرفین اجازه می‌دهند دارایی مشخصی را در یک تاریخ معین در آینده و با قیمتی از پیش تعیین‌شده خریداری یا فروش کنند. این قراردادها عمدتاً در بورس‌ها معامله می‌شوند و معمولاً برای کالاهای اساسی مانند طلا، نفت، گندم یا سهام و شاخص‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از ویژگی‌های مهم قراردادهای آتی این است که بورس‌ها شرایط و قوانین این معاملات را تعیین می‌کنند و خریدار و فروشنده موظف به اجرای آن هستند. این ابزار به ویژه برای سرمایه‌گذارانی که می‌خواهند از ریسک نوسانات قیمت در آینده جلوگیری کنند، بسیار مفید است.

2- اختیار معامله (Options)

اختیار معامله به دارنده این حق را می‌دهد که بدون الزام، دارایی مشخصی را در آینده با قیمتی از پیش تعیین‌شده بخرد یا بفروشد. قراردادهای اختیار معامله به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند: اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option). این ابزار انعطاف بالایی دارد و سرمایه‌گذاران می‌توانند از آن برای مدیریت ریسک یا سفته‌بازی در بازار استفاده کنند. به عنوان مثال، یک سرمایه‌گذار می‌تواند با خرید یک اختیار معامله خرید، از افزایش قیمت یک دارایی سود ببرد یا با اختیار معامله فروش، از کاهش قیمت یک دارایی بهره‌مند شود.

3- پیمان آتی (Forwards)

پیمان آتی نوعی قرارداد خصوصی بین دو طرف است که در آن توافق می‌شود دارایی مشخصی در یک تاریخ معین در آینده و با قیمتی تعیین‌شده مبادله شود. برخلاف قراردادهای آتی که در بورس‌های استاندارد معامله می‌شوند، پیمان‌های آتی در بازارهای خارج از بورس (OTC) تنظیم می‌شوند و انعطاف بیشتری دارند. این ابزار به دلیل عدم نیاز به استانداردسازی، به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد شرایط قرارداد را مطابق با نیازهای خاص خود تنظیم کنند. با این حال، ریسک‌های مرتبط با پیمان‌های آتی، مانند احتمال نکول یکی از طرفین، در مقایسه با قراردادهای آتی بیشتر است.

4- قرارداد معاوضه (Swaps)

قراردادهای معاوضه توافق‌نامه‌هایی هستند که در آن دو طرف تعهد می‌کنند جریان‌های مالی مشخصی را در آینده مبادله کنند. معمول‌ترین نوع این قراردادها، سوآپ نرخ بهره و سوآپ ارزی است. برای مثال، در یک قرارداد سوآپ نرخ بهره، یک طرف ممکن است توافق کند که پرداخت‌های با نرخ بهره ثابت را با پرداخت‌های با نرخ بهره متغیر معاوضه کند. این ابزارها به ویژه برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران بزرگ که می‌خواهند ریسک تغییرات نرخ بهره یا نرخ ارز را مدیریت کنند، بسیار پرکاربرد هستند. برخلاف قراردادهای آتی و آپشن، سوآپ‌ها معمولاً در بازارهای خارج از بورس انجام می‌شوند و به دلیل انعطاف‌پذیری بالا، به صورت سفارشی طراحی می‌شوند.

مزایا و معایب اوراق مشتقه

در اینجا قصد داریم به طور مفصل در مورد مزایا و معایب اوراق مشتقه توضیحاتی را خدمت شما ارائه کنیم تا ببینم خوب و بد این اوراق چیست؟

مزایای اوراق مشتقه عبارتند از:

یک؛ مدیریت ریسک:

یکی از مهم‌ترین مزایای اوراق مشتقه، توانایی آن‌ها در مدیریت ریسک است. سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها می‌توانند با استفاده از ابزارهای مشتقه مانند قراردادهای آتی یا اختیار معامله، از نوسانات قیمت کالاها، سهام یا ارزها محافظت کنند. به عنوان مثال، یک شرکت وارداتی می‌تواند با استفاده از قراردادهای آتی ارز، قیمت ارز مورد نیاز خود را تثبیت کند و از افزایش ناگهانی نرخ ارز جلوگیری کند. این ویژگی به ویژه برای شرکت‌هایی که با ریسک‌های ناشی از تغییرات نرخ بهره، نرخ ارز یا قیمت مواد اولیه روبه‌رو هستند، بسیار مفید است.

دو؛ فرصت‌های سودآوری:

اوراق مشتقه به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که از هر دو جهت صعودی و نزولی قیمت‌ها سود کسب کنند. به عنوان مثال، در بازار سهام، سرمایه‌گذاران معمولاً فقط از افزایش قیمت سود می‌برند، اما با استفاده از قراردادهای اختیار معامله یا قراردادهای آتی می‌توانند از کاهش قیمت‌ها نیز منفعت ببرند. این ویژگی به معامله‌گران فعال اجازه می‌دهد که از نوسانات کوتاه‌مدت بازار نیز استفاده کنند و سودآوری خود را افزایش دهند.

سه؛ نقدشوندگی بالا:

در بازارهای بزرگ و توسعه‌یافته، اوراق مشتقه از نقدشوندگی بسیار بالایی برخوردارند. این نقدشوندگی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که به سرعت وارد معامله شوند یا از آن خارج شوند. بورس‌های بزرگ دنیا مانند بورس شیکاگو و بورس کالای ایران، روزانه حجم زیادی از معاملات اوراق مشتقه را پوشش می‌دهند. نقدشوندگی بالا به معنای کاهش ریسک نقدشوندگی و امکان انجام معاملات در هر لحظه است.

و اما اوراق مشتقه در کنار مزایایی که دارد، دارای معایبی نیز می‌باشد که در ادامه آن را با هم بررسی خواهیم کرد:

• ریسک‌های بالا: هرچند که اوراق مشتقه برای مدیریت ریسک طراحی شده‌اند، اما در صورت استفاده نادرست می‌توانند ریسک‌های بسیار بالایی ایجاد کنند. یکی از مهم‌ترین خطرات، اهرم مالی (Leverage) است که باعث می‌شود تغییرات کوچک در قیمت دارایی پایه، تأثیر بزرگی بر سود یا زیان معامله‌گر داشته باشد. بسیاری از سرمایه‌گذاران تازه‌کار به دلیل نداشتن دانش کافی، ضررهای سنگینی را تجربه می‌کنند.
• پیچیدگی زیاد: درک کامل مکانیزم‌های اوراق مشتقه به تخصص بالایی نیاز دارد. قراردادهای آتی، اختیار معامله و معاوضه‌ها همگی دارای جزئیات فنی پیچیده‌ای هستند که نیازمند دانش عمیق در زمینه مالی، اقتصادی و تحلیل بازار هستند. برای مثال، تعیین ارزش قراردادهای اختیار معامله به مدل‌های ریاضی پیشرفته مانند مدل بلک-شولز نیاز دارد. این پیچیدگی باعث می‌شود بسیاری از افراد از ورود به این بازارها صرف‌نظر کنند یا دچار اشتباهات پرهزینه شوند.
• هزینه‌های معاملاتی: معاملات اوراق مشتقه معمولاً هزینه‌های معاملاتی بالایی دارند. این هزینه‌ها شامل کارمزدهای بورس، هزینه‌های کارگزاری و هزینه‌های نگهداری موقعیت‌های باز می‌شوند. در مواردی که معاملات اوراق مشتقه به صورت مکرر انجام شود، این هزینه‌ها می‌توانند به سرعت افزایش پیدا کنند و بر سودآوری معامله‌گر تأثیر منفی بگذارند. همچنین، در بازارهای خارج از بورس (OTC)، هزینه‌های غیرمستقیم مانند ریسک اعتباری نیز ممکن است به هزینه کلی معامله اضافه شوند.

نحوه معامله اوراق مشتقه

برای معامله اوراق مشتقه ابتدا باید در بازار مناسب عضو شوید. بعد از این که کد معاملاتی بورس دریافت کردید، می‌توانید به پلتفرم‌های معاملاتی آنلاین دسترسی داشته باشید. در این پلتفرم‌ها می‌توانید انواع قراردادها مانند آپشن‌ها، آتی‌ها یا سوآپ‌ها را مشاهده کرده و به خرید و فروش آن‌ها بپردازید. در این فرآیند، توجه به نوسانات بازار، تحلیل تکنیکال و فاندامنتال بسیار ضروری است.

نحوه دریافت کد معاملاتی اوراق مشتقه

برای ورود به بازار اوراق مشتقه و انجام معاملات، نیاز به دریافت کد معاملاتی مخصوص اوراق مشتقه دارید. این کد معاملاتی به شما اجازه می‌دهد که از طریق سامانه‌های معاملاتی مرتبط با این ابزارها، معاملات خود را انجام دهید. مراحل دریافت کد معاملاتی اوراق مشتقه به شرح زیر است:

گام یک؛ ثبت‌نام در سامانه‌های بورس

اولین گام برای دریافت کد معاملاتی، ثبت‌نام در سامانه‌های بورس مرتبط با اوراق مشتقه است. شما باید به سایت یا دفاتر رسمی کارگزاری‌های معتبر مراجعه کرده و درخواست خود را برای دریافت کد معاملاتی ثبت کنید. بیشتر کارگزاری‌ها از طریق سامانه سجام اطلاعات اولیه شما را دریافت می‌کنند. اگر قبلاً در سامانه سجام ثبت‌نام کرده باشید، این مرحله برای شما ساده‌تر خواهد بود.

گام دو؛ ارائه مدارک شناسایی و مالی

برای تکمیل فرایند ثبت‌نام، ارائه مدارک شناسایی و مالی الزامی است. این مدارک شامل موارد زیر می‌شود:

• کارت ملی و شناسنامه
• مدرک تحصیلی (در برخی موارد)
• مدارک مالی برای اثبات توانایی انجام معاملات، مانند گواهی حساب بانکی یا مدارک مرتبط با میزان دارایی‌ها

برخی کارگزاری‌ها ممکن است اطلاعات تکمیلی مانند سوابق معاملاتی شما در بورس یا سطح آشنایی‌تان با ابزارهای مالی را نیز درخواست کنند.

گام سه؛ شرکت در دوره‌های آموزشی مرتبط

یکی از الزامات دریافت کد معاملاتی اوراق مشتقه، گذراندن دوره‌های آموزشی است. این دوره‌ها توسط کارگزاری‌ها یا موسسات آموزشی مورد تأیید سازمان بورس برگزار می‌شوند. هدف از این دوره‌ها، آشنایی متقاضیان با مفاهیم پایه‌ای اوراق مشتقه، نحوه معامله، و مدیریت ریسک است. موضوعاتی که معمولاً در این دوره‌ها آموزش داده می‌شوند شامل موارد زیر است:

• آشنایی با قراردادهای آتی و اختیار معامله
• نحوه قیمت‌گذاری اوراق مشتقه
• مدیریت ریسک در معاملات مشتقه

شرکت در این دوره‌ها کمک می‌کند که سرمایه‌گذاران با آگاهی بیشتری وارد این بازار شوند و از ضررهای احتمالی جلوگیری کنند.

گام چهار؛ مصاحبه و ارزیابی کارگزاری

پس از گذراندن دوره‌های آموزشی، شما باید در یک مصاحبه ارزیابی توسط کارگزار شرکت کنید. در این مرحله، سطح دانش شما در زمینه اوراق مشتقه، آگاهی از ریسک‌های مربوط به معاملات، و توانایی مالی شما بررسی می‌شود. این مصاحبه بیشتر به منظور اطمینان از آماده بودن شما برای ورود به این بازار پیچیده انجام می‌شود.

گام پنج؛ صدور کد معاملاتی اوراق مشتقه

بعد از تکمیل تمامی مراحل بالا و تأیید اطلاعات و صلاحیت شما توسط کارگزار و سازمان بورس، کد معاملاتی مخصوص اوراق مشتقه برای شما صادر می‌شود. این کد معمولاً با کد معاملاتی عادی بورس شما متفاوت است و برای انجام معاملات در بازار مشتقه استفاده می‌شود.

نکات پایانی:

• برای انجام معاملات اوراق مشتقه، معمولاً نیاز به سرمایه اولیه مشخصی دارید که کارگزاری‌ها ممکن است آن را به عنوان شرط فعالیت در این بازار اعلام کنند.
• از آنجا که معاملات اوراق مشتقه با ریسک‌های قابل‌توجهی همراه است، داشتن آگاهی و مهارت کافی قبل از ورود به این بازار ضروری است.
• پس از دریافت کد معاملاتی، می‌توانید از طریق سامانه‌های معاملاتی کارگزاری یا پلتفرم‌های معاملاتی آنلاین بورس ایران به معاملات مشتقه بپردازید.
• این فرایند ممکن است در ابتدا کمی زمان‌بر به نظر برسد، اما به دلیل ماهیت پیچیده و تخصصی بازار اوراق مشتقه، رعایت این مراحل برای حفاظت از منافع سرمایه‌گذاران ضروری است.

جمع‌بندی و سخن پایانی در مورد اوراق مشتقه و انواع آن

اوراق مشتقه ابزارهای مالی قدرتمندی هستند که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند ریسک‌های خود را مدیریت کرده و از تغییرات قیمت‌ها سود کسب کنند. این اوراق شامل انواع مختلفی مانند قراردادهای آتی، اختیار معامله، پیمان‌های آتی و قراردادهای معاوضه هستند. اگر قصد ورود به بازار اوراق مشتقه را دارید، در کنار درک مفاهیم اساسی این ابزارها، دریافت کد معاملاتی مخصوص نیز الزامی است. با توجه به تاریخچه توسعه اوراق مشتقه در جهان و ایران، این ابزارها به سرمایه‌گذاران فرصتی ارزشمند برای پوشش ریسک‌ها و بهره‌گیری از نوسانات قیمتی ارائه می‌دهند. به همین دلیل، آموزش دقیق، آگاهی از سازوکار این بازار و مشورت با متخصصان، گام‌های مهمی برای موفقیت در این حوزه به شمار می‌روند.

سوالات متداول

در اینجا به چند مورد از سوالات متداول در مورد اوراق مشتقه پاسخ خواهیم داد:

اوراق مشتقه چیست؟

اوراق مشتقه ابزارهای مالی هستند که ارزش آن‌ها از دارایی پایه‌ای مانند سهام، کالا، ارز یا شاخص‌های مالی گرفته می‌شود.

انواع اوراق مشتقه کدامند؟

چهار نوع اصلی اوراق مشتقه عبارتند از: قراردادهای آتی، اختیار معامله، پیمان‌های آتی و قراردادهای معاوضه.

اوراق مشتقه چه کاربردی دارند؟

این ابزارها برای مدیریت ریسک، پوشش نوسانات قیمتی و کسب سود از تغییرات قیمت استفاده می‌شوند.

تاریخچه اوراق مشتقه به چه زمانی برمی‌گردد؟

اوراق مشتقه اولین بار در قرن هفدهم در بازارهای کالایی هلند معرفی شدند و سپس در بازارهای مالی پیشرفته توسعه یافتند.

اوراق مشتقه در ایران چگونه معرفی شدند؟

در ایران، این ابزارها از اوایل دهه ۹۰ شمسی معرفی شدند و اکنون در بورس‌های مختلف مانند بورس کالا و بورس انرژی معامله می‌شوند.

کجا می‌توان اوراق مشتقه را معامله کرد؟

این اوراق در بورس‌های رسمی ایران مانند بورس کالا و بورس انرژی و از طریق پلتفرم‌های آنلاین ارائه شده توسط کارگزاری‌ها معامله می‌شوند.

برای معامله اوراق مشتقه به چه چیزی نیاز دارم؟

برای معامله این ابزارها، دریافت کد معاملاتی مخصوص اوراق مشتقه ضروری است.

مزایای اوراق مشتقه چیست؟

مدیریت ریسک، فرصت‌های سودآوری و نقدشوندگی بالا از مزایای اصلی این ابزارها هستند.

معایب اوراق مشتقه چیست؟

ریسک‌های بالا، پیچیدگی زیاد و هزینه‌های معاملاتی از مهم‌ترین معایب اوراق مشتقه هستند.

نحوه دریافت کد معاملاتی اوراق مشتقه چگونه است؟

برای دریافت کد معاملاتی، باید در بورس ثبت‌نام کرده، مدارک شناسایی ارائه دهید، دوره‌های آموزشی مرتبط را بگذرانید و مصاحبه ارزیابی کارگزاری را طی کنید.