حد سود و حد ضرر چیست؟

حد سود و حد ضرر چیست؟ چه کاربردی در معاملات دارند؟ آیا استفاده از حد سود و حد ضرر الزامی است؟ اگر سرمایه گذار (Investor) یا معامله گر (Trader) هستید، احتمالا با این دو اصطلاح زیاد سروکار خواهید داشت. ابزارهایی که می تواند احتیاط و منطق را به جای هیجان و طمع بنشاند و سرمایه ما را در برخی مواقع از هجوم خرس ها نجات دهد. با ما در این مقاله از آکادمی کارینکس با ما همراه باشید تا این دو مفهوم حد سود و ضرر را بیشتر بررسی کنیم.

به طور کلی، حد سود (Take Profit) و حد ضرر (Stop Loss) دو ابزار حیاتی برای مدیریت ریسک و محافظت از سرمایه شما در بازارهای مالی هستند. بدون استفاده از این دو ابزار، معاملات بیشتر شبیه قمار می‌شوند تا یک استراتژی حرفه‌ای!

حد سود چیست؟ به زبان ساده

به زبان ساده، حد سود ( به انگلیسی Take Profit) یعنی مشخص‌کردن نقطه‌ای که وقتی قیمت به آن رسید، باید تصمیم به خروج از معامله بگیریم تا سود حاصل ذخیره شود. این ابزار کمک می‌کند قبل از اینکه بازار برگشت بزند و سود از دست برود، معامله با سود بسته شود. استفاده از حد سود باعث می‌شود طمع‌ نکنیم و طبق برنامه‌ریزی دقیق سود خود را ثبت کنیم.

حد ضرر چیست؟ به زبان ساده

به زبان ساده، حد ضرر ( به انگلیسی Stop Loss) یعنی مشخص‌کردن نقطه‌ای که اگر قیمت به آن برسد، باید از معامله خارج شویم تا ضرر بیشتری به ما وارد نشود. تعیین حد ضرر یکی از مهم‌ترین اصول مدیریت ریسک است و کمک می‌کند سرمایه در برابر نوسانات شدید بازار حفظ شود. روش‌های مختلفی برای تعیین آن وجود دارد، مثل درصدی از سرمایه، سطوح تکنیکال یا استفاده از ابزارهایی مثل ATR و میانگین متحرک که در ادامه بیشتر به آنها خواهیم پرداخت.

شایان ذکر است که در برخی از ابزارهای معاملاتی، شما این امکان را دارید که حد سود و ضرر را تعیین کنید تا به صورت خودکار این کار انجام شود. یعنی به محض رسیدن به نقطه قیمتی مشخص، معامله بسته خواهد شد، حتی اگر شما پای سیستم نباشید.

تفاوت های حد سود و حد ضرر چیست؟

تا حدودی با بررسی تعریف حد سود و ضرر می توان به تفاوت های این دو پی برد. اما برای اینکه با این دو مفهوم بیشتر آشنا شویم، در ادامه تفاوت این دو ابزار را به صورت جزئی تر بررسی خواهیم کرد.

کاربردهای حد سود و حد ضرر چه تفاوتی دارند؟

حد سود ابزاری است برای قفل‌کردن سود زمانی که بازار به نفع شما حرکت کرده و به هدف قیمتی موردنظر رسیده است. در مقابل، حد ضرر ابزاری برای جلوگیری از ضررهای بیشتر در صورت حرکت بازار برخلاف پیش‌بینی شماست. در واقع، حد سود نگاهی به آینده دارد و سود را ذخیره می‌کند، در حالی که حد ضرر نگاهی محافظتی دارد و از زیان‌های شدید جلوگیری می‌کند. هر دو ابزار برای اجرای یک استراتژی منظم و دقیق ضروری هستند.

مزایا و محدودیت‌های استفاده از هر ابزار

حد سود به معامله‌گر کمک می‌کند طمع را کنترل کرده و سودهای کوچک اما مداوم را جمع‌آوری کند. اما گاهی تعیین حد سود خیلی کوتاه ممکن است باعث از دست رفتن سودهای بزرگ‌تر شود. از طرف دیگر، حد ضرر نقش نجات‌دهنده دارد و مانع از تخلیه سرمایه در یک معامله اشتباه می‌شود، اما تعیین نادرست آن (مثلاً خیلی نزدیک یا خیلی دور از قیمت ورود) ممکن است باعث خروج زودهنگام یا ضررهای بی‌دلیل شود. تعادل در تعیین این دو حد، کلید موفقیت در معاملات حرفه‌ای است.

چرا باید حد سود و حد ضرر را با هم استفاده کرد؟

استفاده از یکی بدون دیگری، استراتژی ناقص و پرریسکی ایجاد می‌کند. اگر فقط حد سود داشته باشید، در صورت برگشت بازار ممکن است سود از دست برود. اگر فقط حد ضرر داشته باشید، ممکن است معامله‌تان بدون هدف سوددهی مشخصی باز بماند یا خیلی زود بسته شود. به‌کارگیری هم‌زمان این دو ابزار باعث می‌شود معاملات شما از پیش برنامه‌ریزی شده، کنترل‌شده و مستقل از هیجانات لحظه‌ای بازار باشد.

تأثیر روانی حد سود و ضرر بر ذهن معامله‌گر

زمانی که معامله‌گر بدون تعیین حد سود و ضرر وارد بازار می‌شود، ذهنش دائماً درگیر تصمیم‌گیری‌های لحظه‌ای، اضطراب و شک می‌شود. این وضعیت احساسی می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های نادرست، بستن زودهنگام معامله یا نگه‌داشتن یک موقعیت زیان‌ده برای مدت طولانی شود. استفاده از حد سود و ضرر نه‌تنها معامله را به یک فرآیند حرفه‌ای تبدیل می‌کند، بلکه آرامش ذهنی و نظم روانی معامله‌گر را نیز تقویت می‌کند.

بهترین روش های تعیین حد سود و حد ضرر

تعیین حد سود و ضرر صرفا یک تصمیم آنی نیست؛ بلکه باید بخشی از استراتژی معاملاتی شما باشد و قبل از اقدام به معامله روی یک سهام یا جفت ارز خاص، باید حد سود و حد ضرر مشخص شده باشد. به منظور آشنایی با بهترین روش های تعیین حد ضرر و حد سود، سعی می‌کنیم در ادامه مهم‌ترین استراتژی ها برای تنظیم حد سود و ضرر را نام ببریم و آنها را توضیح دهیم:

1- تعیین حد ضرر و سود بر اساس تحلیل تکنیکال

تحلیل تکنیکال، می‌تواند در تصحیح تصمیم گیری های ما کمک شایانی کند. تحلیل تکنیکال بر اساس رفتار تاریخی قیمت، به معامله گران و سرمایه گذاران کمک می کند تا دقیق تر معامله کنند. این تحلیل ها، علاوه بر اینکه به ما کمک می‌کنند تا نقطه ورود به معامله را مشخص کنیم، در تعیین نقاط خروج ( حد سود و ضرر) نیز به ما یاری خواهند رساند.

پس اولین استراتژی تعیین حد سود و حد ضرر، تحلیل تکنیکال خواهد بود:

• سطوح حمایت و مقاومت: مهم‌ترین راه برای تعیین حد سود و حد ضرر، استفاده از خطوط حمایت و مقاومت است. وقتی قیمت به نزدیکی مقاومت می‌رسد، ممکن است دچار اصلاح شود؛ بنابراین معامله‌گر می‌تواند حد سود خود را کمی پایین‌تر از مقاومت قرار دهد. به‌طور مشابه، حد ضرر معمولاً کمی پایین‌تر از حمایت مهم قبلی قرار می‌گیرد تا در صورت شکست سطح حمایتی، معامله بسته شود.
• الگوهای کلاسیک و پرایس اکشن: الگوهایی مثل مثلث، پرچم، سر و شانه و غیره اهداف قیمتی نسبتاً دقیقی به ما می‌دهند. به‌عنوان مثال، در الگوی مثلث، ارتفاع قاعده به‌عنوان هدف سود استفاده می‌شود. حد ضرر نیز معمولاً کمی پایین‌تر از شکست الگو تعیین می‌شود.
• کندل‌شناسی: کندل‌های برگشتی مثل چکش، دوجی، اینگالف و غیره سیگنال‌هایی برای تعیین پایان روند یا تغییر جهت بازار هستند. حد ضرر معمولاً در پایین‌ترین نقطه کندل برگشتی قرار می‌گیرد، در حالی که حد سود بر اساس ساختار قیمتی تعیین می‌شود.
• اندیکاتورها و ابزارهای پیشرفته: می‌توان از اندیکاتور ATR برای اندازه‌گیری نوسانات بازار استفاده کرد. برای مثال، اگر ATR برابر با ۲۰ واحد قیمتی باشد، حد ضرر را می‌توان ۱.۵ برابر ATR (۳۰ واحد) در نظر گرفت. همچنین می‌توان از میانگین متحرک‌ها برای تشخیص شکست روند و تعیین خروج استفاده کرد.

این موارد در تحلیل تکنیکال، برای تعیین نقاط خروج از معامله بسیار سودمند خواهد بود. البته این نکته را خاطرنشان کنیم که این موارد قطعی نیستند و احتمال بروز خطا وجود دارد. بسیاری از سرمایه گذاران حرفه ای نیز ممکن است حتی با استفاده از این تحلیل ها، در تعیین حد سود و حد ضرر اشتباه کنند. پس یادگیری تعیین حد سود یا حد ضرر، به زمان و تجربه در معاملات مختلف نیاز دارد.

2- بر اساس مدیریت سرمایه

یکی از مواردی که اساتید بازارهای مالی به آن تاکید دارند و متاسفانه خیلی از معامله گران یا سرمایه گذاران تازه کار به آن توجهی ندارند، مدیریت سرمایه است. بدون شک تعیین حد سود و ضرر باید همیشه با در نظر گرفتن میزان سرمایه، ریسک‌پذیری و تعداد معاملات باز انجام شود.

موارد زیر که آنها را مختصر توضیح داده ایم، به شما کمک می کنند که حد ضرر و سود را با کمک مدیریت سرمایه، تعیین کنید:

• نسبت ریسک به ریوارد (Risk/Reward Ratio): این نسبت نشان می‌دهد که در برابر هر واحد ریسک، چند واحد سود هدف‌گذاری شده است. برای مثال، اگر حد ضرر ۵۰۰ تومان باشد و حد سود ۱۵۰۰ تومان، نسبت ریسک به ریوارد ۱:۳ است که بسیار منطقی است. اکثر معامله‌گران حرفه‌ای از نسبت‌های بالای ۱:۲ استفاده می‌کنند تا حتی با نرخ برد پایین، باز هم سودده باشند.
• درصد سرمایه در معرض ریسک: هر معامله نباید بیش از ۱ تا ۲ درصد از کل سرمایه را درگیر ضرر کند. برای مثال، اگر ۵۰ میلیون تومان سرمایه دارید، در هر معامله فقط باید حداکثر ۱ میلیون تومان ریسک کنید. این مسئله به کمک می‌کند در صورت چند ضرر پشت‌سرهم نیز بتوان در بازار باقی ماند.
• توزیع ریسک بین معاملات: اگر چند پوزیشن به‌طور همزمان باز است، باید دقت کرد که مجموع ریسک همه آن‌ها، از میزان مجاز سرمایه‌تان تجاوز نکند. همچنین نباید همه پوزیشن‌ها در یک جهت بازار باشند، چرا که شکست بازار می‌تواند همه را هم‌زمان به ضرر ببرد.

ابزارهای تعیین حد سود و حد ضرر

همانطور که در بالا گفتیم، یک سری ابزارها و نرم افزارها وجود دارند که به ما در تسهیل تعیین حد سود و ضرر کمک می‌کنند. ابزارهای حرفه ای معاملاتی که امکانات خیلی خوبی در اختیار ما قرار می دهند. این را هم اضافه کنیم که خوشبختانه امروزه خوشبختانه امروزه اکثر پلتفرم‌ها و بروکرها، امکان تنظیم حد ضرر و سود را به‌صورت خودکار و دقیق در پنل های اختصاصی خود فراهم کرده‌اند.

• متاتریدر (MetaTrader 4 / 5): یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های معاملاتی در بازارهای جهانی خصوصاً فارکس، متاتریدر است. هنگام باز کردن پوزیشن، می‌توانید به‌راحتی TP و SL خود را تنظیم کرده یا بعداً از پنجره‌ی ترمینال، آن‌ها را تغییر دهید. همچنین با استفاده از اسکریپت‌ها و ربات‌های معاملاتی (اکسپرت‌ها)، امکان تعیین حد ضرر متحرک (Trailing Stop) نیز وجود دارد.
• تریدینگ‌ویو (TradingView): اگرچه تریدینگ‌ویو به‌صورت مستقیم قابلیت اجرای سفارش ندارد، اما با اتصال آن به صرافی یا بروکر از طریق API، می‌توانید حد سود و ضرر را روی نمودار تنظیم کرده و حتی هشدار دریافت کنید. مزیت بزرگ آن، امکان مشاهده دقیق سطوح قیمتی، ترسیم ابزارهای تکنیکال و استفاده از اندیکاتورها در تعیین سطوح خروج است.
• اپلیکیشن‌های موبایلی : در بازار سرمایه ایران، اکثر اپلیکیشن‌های کارگزاری ها به کاربران امکان تعیین حد ضرر نمی‌دهند (به دلیل محدودیت سیستم معاملات). اما با استفاده از هشدارهای قیمتی یا نرم‌افزارهای مکمل، می‌توان حد ضرر ذهنی را اجرا کرد. همچنین پیشنهاد می‌شود برای رعایت حد ضرر، روزانه پرتفو را بررسی کرد تا در صورت رسیدن به سطح بحرانی، بتوان فورا اقدام کرد.

جمع بندی نهایی در مورد تعیین حد سود و حد ضرر

همانطور که در این مقاله به آن اشاره کردیم، تعیین حد سود و حد ضرر بسیار ضروری است و برای بقا در هر بازار مالی به آن نیاز داریم. اگر هنوز از این ابزار برای سرمایه گذاری ها و معاملات خود استفاده نمی کنید، به نظر نیاز است یک تغییر ذهنیت در این باره داشته باشید.

حد سود و ضرر یکی از خاصیت هایی که دارد، این است که معاملات را از احساسات جدا می کند و نظم شخصی برای شما مشخص می کند. همچنین این نکته را خاطرنشان کنیم که این دو ابزار نام برده، فقط عدد نیستند، بلکه نمایند استراتژی، تحلیل، سبک معامله و مدیریت ریسک شما خواهند بود.

حتما حتما به حد سود و ضرری که تعیین کردید، پایبند بمانید. باید گفت متاسفانه خیلی از افراد به این حدود متعهد نیستند و همین امر سبب می شود که در بسیاری از معاملات خود، با تاثیر از احساسات تصمیم بگیرند. با اینکه حد سود و ضرر داشتند، اما بازهم ضرر می کنند و دلیلش را در جای دیگری جستجو می‌کنند.

در تعیین حد ضرر یا سود یادآوری کنیم که نسبت ریسک به ریوارد (RRR) باید همیشه در نظر گرفته شود؛ حتی معامله‌های زیان‌ده هم می‌توانند در نهایت سودآور باشند اگر مدیریت‌شده باشند.

و به عنوان حرف آخر؛ اگر بدون برنامه وارد معامله شوید و ندانید دقیقاً کجا خارج می‌شوید، فقط دارید در بازار شانس خود را امتحان می‌کنید. هیچ تریدر حرفه‌ای بدون مشخص‌کردن سطوح خروج وارد معامله نمی‌شود. این کار دقیقاً مثل این است که بدون کمربند ایمنی وارد مسابقه رالی شوید!

سوالات متداول (FAQ)

حد سود چیست؟

حد سود (Take Profit) سطحی از قیمت است که در آن معامله به‌صورت خودکار بسته می‌شود تا سود کسب‌شده حفظ شود.

حد ضرر چیست؟

حد ضرر (Stop Loss) سطحی از قیمت است که معامله‌گر برای جلوگیری از زیان بیشتر، معامله را به‌طور خودکار در آن می‌بندد.

چگونه حد سود و حد ضرر را تعیین کنیم؟

می‌توان بر اساس تحلیل تکنیکال (حمایت/مقاومت، کندل‌ها) یا مدیریت سرمایه (ریسک به ریوارد، درصد سرمایه) حدود مناسب را مشخص کرد.