شاخص قدرت نسبی (RSI) چیست؟

شاخص قدرت نسبی (RSI) چیست؟ چگونه با استفاده از آن باید معاملات را انجام دهیم؟ شاخص قدرت نسبی چگونه به معامله گران و سرمایه گذاران کمک می‌کند؟ در این مقاله از آکادمی کارینکس، قصد داریم به صورت کامل در مورد شاخص قدرت نسبی (RSI) توضیحاتی ارائه دهیم که برای شما سودمند خواهد بود.

شاخص قدرت نسبی (RSI) یکی از محبوب‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال است که برای ارزیابی میزان قدرت یا ضعف یک دارایی در یک بازه زمانی مشخص استفاده می‌شود. این شاخص که توسط ولز وایلدر توسعه داده شده است، به معامله‌گران کمک می‌کند تا تشخیص دهند که آیا یک دارایی در وضعیت خرید بیش از حد (Overbought) یا فروش بیش از حد (Oversold) قرار دارد.

RSI در بازه ۰ تا ۱۰۰ نوسان می‌کند و معمولاً دو سطح ۳۰ و ۷۰ به‌عنوان نقاط کلیدی آن در نظر گرفته می‌شوند؛ زمانی که RSI بالای ۷۰ باشد، ممکن است نشان‌دهنده اشباع خرید و احتمال کاهش قیمت باشد، و اگر زیر ۳۰ باشد، به معنای اشباع فروش و احتمال افزایش قیمت است. این شاخص به ویژه در بازارهای پرنوسان مانند بورس، فارکس و ارزهای دیجیتال کاربرد گسترده‌ای دارد.

اهمیت RSI در تحلیل تکنیکال به دلیل توانایی آن در شناسایی نقاط ورود و خروج مناسب به معاملات است. معامله‌گران از این شاخص برای تأیید روندها، تشخیص واگرایی‌ها (که می‌تواند نشانه تغییر روند باشد) و ترکیب آن با سایر اندیکاتورها مانند میانگین متحرک (MA) و MACD استفاده می‌کنند.

در بازارهای مالی، تصمیم‌گیری درست و به‌موقع اهمیت زیادی دارد، و RSI ابزاری است که می‌تواند به سرمایه‌گذاران در تشخیص فرصت‌های معاملاتی مناسب کمک کند. با این حال، مانند هر ابزار دیگری، این شاخص نیز دارای محدودیت‌هایی است و بهتر است همراه با سایر روش‌های تحلیل مورد استفاده قرار گیرد تا دقت تصمیمات افزایش یابد.

شاخص قدرت نسبی (RSI) چیست؟

پاسخ کوتاه: شاخص قدرت نسبی (RSI) یک اندیکاتور تحلیل تکنیکال است که میزان قدرت و سرعت تغییرات قیمت را در یک بازه زمانی مشخص اندازه‌گیری می‌کند. این شاخص در محدوده ۰ تا ۱۰۰ نوسان می‌کند و معمولاً برای شناسایی اشباع خرید (بالای ۷۰) و اشباع فروش (زیر ۳۰) در بازارهای مالی استفاده می‌شود.

شاخص قدرت نسبی (Relative Strength Index – RSI) یکی از پرکاربردترین اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال است که برای اندازه‌گیری قدرت و سرعت تغییرات قیمت یک دارایی در یک بازه زمانی مشخص استفاده می‌شود. این شاخص به معامله‌گران کمک می‌کند تا شرایط اشباع خرید (Overbought) و اشباع فروش (Oversold) را تشخیص داده و روند احتمالی قیمت را پیش‌بینی کنند.

به‌عبارت‌دیگر، RSI نشان می‌دهد که آیا یک دارایی بیش از حد خریداری‌شده یا بیش از حد فروخته‌شده است و آیا احتمال بازگشت روند وجود دارد یا خیر. این شاخص در مقیاس ۰ تا ۱۰۰ نوسان می‌کند و معمولاً دو سطح کلیدی ۳۰ و ۷۰ برای تحلیل آن استفاده می‌شود:

• زمانی که RSI بالای ۷۰ باشد، دارایی در وضعیت اشباع خرید قرار دارد و احتمال کاهش قیمت وجود دارد.
• زمانی که RSI زیر ۳۰ باشد، دارایی در وضعیت اشباع فروش است و احتمال افزایش قیمت بیشتر می‌شود.

تاریخچه و خالق شاخص RSI

شاخص قدرت نسبی (RSI) در سال ۱۹۷۸ توسط جی. ولز وایلدر (J. Welles Wilder Jr.)، یکی از تحلیلگران برجسته بازارهای مالی، معرفی شد. وایلدر این شاخص را در کتاب خود با عنوان “New Concepts in Technical Trading Systems” ارائه داد، که در آن چندین اندیکاتور معروف دیگر مانند ATR (Average True Range)، Parabolic SAR و ADX (Average Directional Index) نیز معرفی شدند.

ولز وایلدر، که در ابتدا یک مهندس مکانیک بود، بعدها وارد دنیای معاملات شد و تلاش کرد تا ابزارهایی را توسعه دهد که معامله‌گران بتوانند به کمک آن‌ها روندها و نقاط بازگشتی بازار را بهتر تشخیص دهند. شاخص RSI یکی از برجسته‌ترین ابزارهای او بود که همچنان پس از دهه‌ها در میان معامله‌گران حرفه‌ای محبوبیت زیادی دارد.

نحوه محاسبه RSI و مفهوم اعداد آن

محاسبه RSI بر اساس مقایسه میانگین افزایش و کاهش قیمت در یک دوره مشخص (معمولاً ۱۴ دوره) انجام می‌شود. که در آن:

• RS برابر است با نسبت میانگین افزایش قیمت به میانگین کاهش قیمت در دوره موردنظر.
• میانگین افزایش قیمت از طریق جمع تغییرات مثبت قیمت در طول دوره تقسیم بر تعداد دوره‌ها محاسبه می‌شود.
• میانگین کاهش قیمت نیز از طریق جمع تغییرات منفی قیمت در طول دوره تقسیم بر تعداد دوره‌ها به دست می‌آید.

مفهوم اعداد RSI

• RSI بین ۰ تا ۳۰: نشان‌دهنده وضعیت اشباع فروش است، یعنی احتمال بازگشت قیمت و افزایش آن بیشتر می‌شود.
• RSI بین ۳۰ تا ۷۰: این محدوده نشان‌دهنده تعادل بین خرید و فروش است و روند مشخصی برای اشباع خرید یا فروش ندارد.
• RSI بالای ۷۰: نشان‌دهنده وضعیت اشباع خرید است، یعنی احتمال اصلاح قیمت یا کاهش آن افزایش می‌یابد.

بنابراین، می توان نتیجه گرفت که شاخص RSI یکی از ابزارهای قدرتمند تحلیل تکنیکال است که می‌تواند به معامله‌گران کمک کند تا روندهای قیمتی و نقاط بازگشتی بازار را بهتر تشخیص دهند. با این حال، مانند هر اندیکاتور دیگری، RSI نباید به تنهایی استفاده شود و ترکیب آن با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال مانند میانگین متحرک، MACD و سطوح حمایت و مقاومت می‌تواند دقت تحلیل‌ها را افزایش دهد.

مفهوم محدوده‌های خرید بیش از حد (Overbought) و فروش بیش از حد (Oversold)

شاخص قدرت نسبی (RSI) یکی از محبوب‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال است که معامله‌گران از آن برای شناسایی نقاط ورود و خروج مناسب در بازارهای مالی استفاده می‌کنند.

یکی از مهم‌ترین مفاهیمی که در این شاخص مورد توجه قرار می‌گیرد، محدوده‌های خرید بیش از حد (Overbought) و فروش بیش از حد (Oversold) است. این محدوده‌ها به معامله‌گران نشان می‌دهند که آیا یک دارایی در وضعیت اشباع خرید یا اشباع فروش قرار دارد و احتمال بازگشت قیمت چقدر است.

تعریف نواحی بیش‌خرید و بیش‌فروش

محدوده خرید بیش از حد (Overbought) به وضعیتی گفته می‌شود که قیمت یک دارایی بیش از حد رشد کرده و ممکن است به زودی با اصلاح قیمتی یا کاهش ارزش روبه‌رو شود. برعکس، محدوده فروش بیش از حد (Oversold) به حالتی اطلاق می‌شود که قیمت دارایی بیش از حد کاهش یافته و ممکن است در آستانه یک بازگشت صعودی قرار بگیرد.

این دو محدوده بر اساس مقدار RSI تعیین می‌شوند و معمولاً دو سطح ۷۰ و ۳۰ به‌عنوان مرزهای استاندارد برای تشخیص این نواحی استفاده می‌شوند.

بررسی محدوده‌های استاندارد (۷۰ و ۳۰)

• سطح ۷۰ و بالاتر (اشباع خرید – Overbought): زمانی که مقدار RSI بالاتر از ۷۰ باشد، نشان می‌دهد که دارایی طی یک دوره زمانی معین به‌شدت رشد کرده و ممکن است بیش از حد خریداری شده باشد. این وضعیت معمولاً به معنای کاهش احتمالی قیمت در آینده نزدیک است، زیرا بسیاری از معامله‌گران که در سطوح پایین‌تر وارد معامله شده‌اند، ممکن است در این نقاط اقدام به فروش کنند تا سود خود را ذخیره نمایند.
• سطح ۳۰ و پایین‌تر (اشباع فروش – Oversold): هنگامی که مقدار RSI کمتر از ۳۰ باشد، به این معنی است که فشار فروش زیاد بوده و قیمت دارایی در یک دوره زمانی مشخص افت شدیدی را تجربه کرده است. در این شرایط، احتمال بازگشت صعودی قیمت افزایش پیدا می‌کند، زیرا بسیاری از معامله‌گران ممکن است دارایی را در این قیمت‌های پایین خریداری کنند و باعث افزایش تقاضا شوند.

نحوه استفاده از این سطوح برای ورود و خروج از معاملات

معامله‌گران و تحلیل‌گران تکنیکال از محدوده‌های اشباع خرید و اشباع فروش برای تصمیم‌گیری در مورد ورود و خروج از معاملات استفاده می‌کنند:

• ورود به معامله فروش در محدوده اشباع خرید (RSI بالای ۷۰): زمانی که RSI به بالای ۷۰ می‌رسد، ممکن است قیمت به‌زودی وارد فاز اصلاحی شود. در این شرایط، معامله‌گران می‌توانند با بررسی سایر شاخص‌ها و الگوهای قیمتی، تصمیم بگیرند که در نقطه مناسبی فروش انجام دهند یا حداقل از خرید خودداری کنند.
• ورود به معامله خرید در محدوده اشباع فروش (RSI زیر ۳۰): هنگامی که RSI به زیر ۳۰ کاهش می‌یابد، نشان‌دهنده فشار فروش شدید و احتمال بازگشت قیمت است. در این شرایط، معامله‌گران می‌توانند با تایید سیگنال‌های دیگر، وارد معامله خرید شوند و از افزایش قیمت احتمالی سود ببرند.
• تأیید سیگنال‌ها با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال: RSI به تنهایی نمی‌تواند سیگنال قطعی برای خرید یا فروش ارائه دهد، بنابراین بهتر است در کنار سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال مانند الگوهای قیمتی، میانگین متحرک (MA)، سطوح حمایت و مقاومت و همچنین حجم معاملات مورد بررسی قرار گیرد.

بنابراین باید گفت محدوده‌های اشباع خرید و اشباع فروش در شاخص RSI از مهم‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال برای شناسایی نقاط بازگشت قیمت هستند.

سطح ۷۰ به‌عنوان محدوده خرید بیش از حد و سطح ۳۰ به‌عنوان محدوده فروش بیش از حد شناخته می‌شوند. معامله‌گران می‌توانند از این سطوح برای ورود و خروج به معاملات استفاده کنند، اما باید دقت کنند که این شاخص به تنهایی کافی نیست و نیاز به تایید از طریق سایر ابزارهای تحلیلی دارد.

سیگنال‌های خرید و فروش در RSI

شاخص قدرت نسبی (RSI) یکی از ابزارهای مهم در تحلیل تکنیکال است که معامله‌گران از آن برای شناسایی نقاط مناسب ورود و خروج از بازار استفاده می‌کنند. یکی از مهم‌ترین کاربردهای این شاخص، ارائه سیگنال‌های خرید و فروش بر اساس تغییرات مقدار RSI در محدوده‌های اشباع خرید و اشباع فروش است.

زمانی که RSI به زیر ۳۰ کاهش یابد، سیگنال خرید صادر می‌شود و هنگامی که به بالای ۷۰ برسد، سیگنال فروش به دست می‌آید. البته این سیگنال‌ها باید همراه با سایر ابزارهای تحلیلی مورد بررسی قرار گیرند تا از تصمیمات اشتباه جلوگیری شود.

بررسی سیگنال خرید (زمانی که RSI زیر ۳۰ است)

سیگنال خرید در RSI زمانی ایجاد می‌شود که مقدار این شاخص به زیر سطح ۳۰ کاهش یابد. این وضعیت نشان‌دهنده آن است که یک دارایی تحت فشار فروش شدید قرار گرفته و ممکن است به‌زودی با افزایش تقاضا مواجه شود. این سیگنال معمولاً در روندهای نزولی اتفاق می‌افتد و می‌تواند نشانه‌ای از پایان فروش افراطی و شروع بازگشت قیمت باشد.

مراحل بررسی سیگنال خرید RSI:

• کاهش RSI به زیر ۳۰: اگر مقدار RSI به سطح ۳۰ یا کمتر از آن برسد، می‌توان نتیجه گرفت که دارایی در شرایط فروش بیش از حد (Oversold) قرار دارد و ممکن است به‌زودی شاهد یک بازگشت صعودی باشد.
• بررسی تاییدیه‌های دیگر: سیگنال خریدی که از RSI دریافت می‌شود، نباید به تنهایی ملاک تصمیم‌گیری باشد. تحلیل‌گران حرفه‌ای این سیگنال را با الگوهای قیمتی، سطوح حمایت، حجم معاملات و سایر اندیکاتورها مانند میانگین متحرک (MA) تأیید می‌کنند.
• صبر برای بازگشت RSI به بالای ۳۰: بهترین زمان برای ورود به معامله خرید، لحظه‌ای است که RSI از سطح ۳۰ عبور کرده و به سمت بالا حرکت کند. این حرکت نشان می‌دهد که فشار فروش کاهش یافته و خریداران در حال ورود به بازار هستند.
• مشاهده کندل‌های بازگشتی: اگر در کنار افزایش RSI، الگوهای کندلی مانند پین بار صعودی، چکش (Hammer) یا دوجی (Doji) نیز مشاهده شوند، احتمال بازگشت قیمت قوی‌تر خواهد شد.

مثال واقعی از سیگنال خرید RSI:

فرض کنید که در بازار سهام، قیمت یک سهم طی چند روز متوالی کاهش شدیدی را تجربه کرده و RSI آن به مقدار ۲۵ رسیده است. در این وضعیت، برخی از سرمایه‌گذاران ممکن است وحشت‌زده شوند و دارایی خود را بفروشند، اما معامله‌گران حرفه‌ای به این سیگنال توجه می‌کنند.

حال اگر RSI به بالای ۳۰ بازگردد و در نمودار کندلی نشانه‌هایی از بازگشت قیمت دیده شود (مانند تشکیل یک کندل دوجی)، می‌توان این وضعیت را به‌عنوان یک سیگنال خرید معتبر در نظر گرفت.

بررسی سیگنال فروش (زمانی که RSI بالای ۷۰ است)

سیگنال فروش زمانی صادر می‌شود که مقدار RSI از سطح ۷۰ عبور کند و وارد محدوده خرید بیش از حد (Overbought) شود. این شرایط نشان‌دهنده آن است که قیمت دارایی رشد زیادی داشته و احتمال اصلاح یا کاهش قیمت در آینده نزدیک وجود دارد.

مراحل بررسی سیگنال فروش RSI:

• افزایش RSI به بالای ۷۰: اگر مقدار RSI از ۷۰ یا بیشتر شود، این نشان می‌دهد که دارایی بیش از حد خریداری شده است و ممکن است قیمت آن به زودی دچار افت شود.
• بررسی تاییدیه‌های دیگر: همانند سیگنال خرید، این سیگنال نیز باید با سایر ابزارهای تحلیلی تأیید شود. معامله‌گران معمولاً به سطوح مقاومت، حجم معاملات و سایر اندیکاتورها مانند MACD و میانگین متحرک توجه می‌کنند.
• صبر برای بازگشت RSI به زیر ۷۰: بهترین زمان برای ورود به معامله فروش، لحظه‌ای است که RSI از بالای ۷۰ به سمت پایین حرکت کند. این نشانه‌ای از ضعف روند صعودی و احتمال اصلاح قیمت است.
• مشاهده کندل‌های نزولی: در صورت مشاهده کندل‌های نزولی مانند الگوی مرد آویزان (Hanging Man)، الگوی ستاره دنباله‌دار (Shooting Star) یا کندل انگالفینگ نزولی، احتمال کاهش قیمت افزایش می‌یابد.

مثال واقعی از سیگنال فروش RSI:

فرض کنید قیمت بیت‌کوین طی یک روند صعودی قدرتمند به سطح ۵۵,۰۰۰ دلار رسیده است و مقدار RSI آن برابر ۷۵ شده است. در این شرایط، اگر معامله‌گران نشانه‌هایی از ضعف در روند صعودی مشاهده کنند، ممکن است اقدام به فروش کنند. اگر RSI مجدداً به زیر ۷۰ بازگردد و در نمودار کندلی نیز الگوی ستاره دنباله‌دار تشکیل شود، این تأییدی برای اصلاح قیمت خواهد بود.

نکات مهم در استفاده از سیگنال‌های RSI

• همیشه از تاییدیه‌های دیگر استفاده کنید: RSI به تنهایی نمی‌تواند سیگنال قطعی ارائه دهد. برای کاهش ریسک، بهتر است از ابزارهایی مانند سطوح حمایت و مقاومت، میانگین متحرک و حجم معاملات برای تأیید سیگنال‌ها استفاده کنید.
• در بازارهای پرنوسان دقت بیشتری داشته باشید: در برخی از بازارها مانند ارزهای دیجیتال و فارکس که نوسانات شدیدتری دارند، ممکن است RSI مدت طولانی در محدوده‌های اشباع خرید یا اشباع فروش باقی بماند. بنابراین، صرفاً بر اساس RSI معامله نکنید.
• محدوده‌های خاص برای بازارهای مختلف: برخی از تحلیل‌گران به‌جای استفاده از محدوده‌های استاندارد ۷۰ و ۳۰، از سطوح ۸۰ و ۲۰ برای تشخیص شرایط اشباع خرید و فروش در بازارهای پرنوسان استفاده می‌کنند.

پس باید گفت شاخص قدرت نسبی (RSI) یک ابزار قدرتمند برای شناسایی سیگنال‌های خرید و فروش است. هنگامی که مقدار RSI به زیر ۳۰ برسد، می‌تواند نشان‌دهنده یک فرصت خرید باشد، زیرا احتمال بازگشت قیمت افزایش می‌یابد. در مقابل، اگر RSI به بالای ۷۰ برسد، نشان‌دهنده خرید بیش از حد بوده و می‌تواند علامتی برای شروع اصلاح قیمت باشد.

با این حال، استفاده از RSI به تنهایی کافی نیست و باید در کنار سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال مورد استفاده قرار گیرد. ترکیب این شاخص با حمایت و مقاومت، الگوهای کندلی، حجم معاملات و سایر اندیکاتورها می‌تواند دقت سیگنال‌ها را افزایش داده و به معامله‌گران در گرفتن تصمیمات بهتر کمک کند.

واگرایی در RSI و تحلیل آن

یکی از مفاهیم پیشرفته و قدرتمند در تحلیل تکنیکال، واگرایی (Divergence) در شاخص قدرت نسبی (RSI) است. واگرایی زمانی رخ می‌دهد که رفتار قیمت دارایی و شاخص RSI با یکدیگر همسو نباشند. به بیان ساده، وقتی قیمت در حال حرکت در یک جهت است اما RSI مسیر متفاوتی را نشان می‌دهد، می‌توان احتمال داد که روند قیمت در آینده نزدیک تغییر کند.

واگرایی‌ها معمولاً در نقاط کلیدی بازار شکل می‌گیرند و می‌توانند به عنوان سیگنال‌های قوی برای تغییر روند در نظر گرفته شوند. دو نوع واگرایی مهم در تحلیل RSI وجود دارد: واگرایی معمولی (Regular Divergence) و واگرایی مخفی (Hidden Divergence). در ادامه، به بررسی دقیق هر دو نوع واگرایی و نحوه استفاده از آنها در معاملات می‌پردازیم.

تعریف واگرایی معمولی (Regular Divergence)

واگرایی معمولی زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت و شاخص RSI در جهت‌های مخالف حرکت می‌کنند. این نوع واگرایی معمولاً نشان‌دهنده تضعیف روند فعلی و احتمال بازگشت قیمت است.

واگرایی معمولی به دو دسته واگرایی معمولی مثبت (RD+) و واگرایی معمولی منفی (RD-) تقسیم می‌شود:

۱- واگرایی معمولی مثبت (RD+) – سیگنال صعودی

این نوع واگرایی در روندهای نزولی مشاهده می‌شود و نشانه‌ای از احتمال بازگشت روند به سمت بالا است.

 شرایط تشکیل واگرایی مثبت:

• قیمت یک کف جدید پایین‌تر از کف قبلی تشکیل می‌دهد.
• RSI کف جدیدی بالاتر از کف قبلی ایجاد می‌کند.

 تحلیل: این اتفاق نشان می‌دهد که فشار فروش در حال کاهش است و احتمال دارد روند نزولی متوقف شده و بازار به سمت صعود حرکت کند. معامله‌گران معمولاً در این شرایط به دنبال تأیید سیگنال از طریق سایر ابزارهای تکنیکال مانند الگوهای کندلی صعودی یا سطوح حمایت قوی هستند.

مثال: فرض کنید قیمت بیت‌کوین کاهش یافته و یک کف جدید در ۲۵,۰۰۰ دلار ایجاد می‌کند که پایین‌تر از کف قبلی در ۲۷,۰۰۰ دلار است. اما در همین حین، RSI کف جدیدی را بالاتر از کف قبلی خود تشکیل می‌دهد. این نشانه‌ای از کاهش قدرت فروشندگان و احتمال بازگشت روند به سمت صعود است.

2- واگرایی معمولی منفی (RD-) – سیگنال نزولی

این نوع واگرایی در روندهای صعودی شکل می‌گیرد و هشداری برای احتمال کاهش قیمت است.

 شرایط تشکیل واگرایی منفی:

• قیمت یک سقف جدید بالاتر از سقف قبلی ایجاد می‌کند.
• RSI سقف جدیدی پایین‌تر از سقف قبلی خود تشکیل می‌دهد.

 تحلیل: این وضعیت نشان می‌دهد که قدرت خریداران در حال کاهش است و احتمال دارد که روند صعودی به پایان برسد. معامله‌گران معمولاً در این شرایط به دنبال نشانه‌هایی از ضعف در روند صعودی، مانند حجم معاملات پایین یا شکل‌گیری الگوهای نزولی در نمودار هستند.

 مثال: فرض کنید سهام یک شرکت از ۵۰۰۰ تومان به ۵۵۰۰ تومان افزایش یابد و یک سقف جدید بالاتر از سقف قبلی ایجاد کند، اما RSI هم‌زمان سقف جدیدی پایین‌تر از سقف قبلی خود نشان دهد. این می‌تواند هشداری برای اصلاح قیمت یا حتی آغاز یک روند نزولی باشد.

تعریف واگرایی مخفی (Hidden Divergence)

برخلاف واگرایی معمولی که نشانه‌ای از تغییر روند است، واگرایی مخفی به عنوان تأیید روند فعلی در نظر گرفته می‌شود. این نوع واگرایی نشان می‌دهد که علی‌رغم اصلاحات جزئی در قیمت، روند اصلی همچنان قدرتمند است و ادامه خواهد داشت.

واگرایی مخفی نیز دو نوع دارد: واگرایی مخفی مثبت (HD+) و واگرایی مخفی منفی (HD-).

۱- واگرایی مخفی مثبت (HD+) – تأیید روند صعودی

این نوع واگرایی در روندهای صعودی دیده می‌شود و نشانه‌ای از ادامه‌دار بودن روند صعودی است.

 شرایط تشکیل واگرایی مخفی مثبت:

• قیمت کف جدیدی بالاتر از کف قبلی تشکیل می‌دهد.
• RSI کف جدیدی پایین‌تر از کف قبلی ایجاد می‌کند.

 تحلیل: این حالت نشان‌دهنده افزایش قدرت خریداران در بازار است و می‌تواند فرصتی برای ورود به معاملات خرید باشد. معمولاً این نوع واگرایی در پولبک‌های صعودی مشاهده می‌شود و معامله‌گران برای تأیید بیشتر از سایر ابزارهای تکنیکال استفاده می‌کنند.

 مثال: فرض کنید قیمت اتریوم از ۱۸۰۰ دلار به ۲۲۰۰ دلار افزایش یابد و سپس یک اصلاح کوچک کرده و در ۲۰۰۰ دلار متوقف شود. هم‌زمان، RSI در این اصلاح یک کف جدید پایین‌تر از کف قبلی خود تشکیل دهد. این نشان‌دهنده ادامه روند صعودی است و ممکن است قیمت مجدداً به سمت بالا حرکت کند.

2- واگرایی مخفی منفی (HD-) – تأیید روند نزولی

این نوع واگرایی در روندهای نزولی مشاهده می‌شود و نشان‌دهنده ادامه روند نزولی در آینده است.

شرایط تشکیل واگرایی مخفی منفی:

• قیمت سقف جدیدی پایین‌تر از سقف قبلی تشکیل می‌دهد.
• RSI سقف جدیدی بالاتر از سقف قبلی خود ایجاد می‌کند.

 تحلیل: این حالت نشان‌دهنده ادامه فشار فروش در بازار است و معمولاً نشانه‌ای برای ورود به معاملات فروش یا عدم ورود به معاملات خرید است.

 مثال: فرض کنید قیمت یک دارایی از ۲۰۰۰ تومان به ۱۵۰۰ تومان کاهش یابد و سپس در یک اصلاح موقت به ۱۷۰۰ تومان برسد، اما دوباره روند نزولی ادامه پیدا کند. هم‌زمان، RSI در این اصلاح سقف جدیدی بالاتر از سقف قبلی خود تشکیل دهد. این نشان می‌دهد که فشار فروش همچنان بر بازار غالب است و روند نزولی احتمالاً ادامه خواهد داشت.

نحوه استفاده از واگرایی برای شناسایی تغییر روند

برای شناسایی روندها با استفاده از واگرایی ها، می توانید از نکات زیر بهره مند شوید:

• ترکیب با سطوح حمایت و مقاومت: واگرایی‌ها زمانی بیشترین اعتبار را دارند که در نزدیکی سطوح کلیدی حمایت و مقاومت اتفاق بیفتند. اگر واگرایی مثبت در یک سطح حمایت قوی رخ دهد، احتمال بازگشت قیمت بیشتر خواهد بود.
• بررسی حجم معاملات: حجم معاملات می‌تواند تأیید خوبی برای قدرت سیگنال واگرایی باشد. اگر هنگام تشکیل یک واگرایی مثبت، حجم معاملات نیز افزایش یابد، احتمال بازگشت قیمت بیشتر خواهد شد.
• تأیید با سایر اندیکاتورها: برای افزایش دقت تحلیل، بهتر است واگرایی‌های RSI را با سایر اندیکاتورها مانند MACD، میانگین متحرک (MA) و باند بولینگر ترکیب کنید.
• مشاهده رفتار قیمت و کندل‌ها: ترکیب واگرایی‌ها با الگوهای کندلی مانند الگوی چکش (Hammer) یا الگوی انگالفینگ (Engulfing) می‌تواند سیگنال‌های قوی‌تری ایجاد کند.

واگرایی در RSI یکی از قوی‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال است که می‌تواند سیگنال‌های دقیق‌تری نسبت به خود RSI به تنهایی ارائه دهد. با این حال، برای استفاده صحیح از این سیگنال‌ها، بهتر است همیشه از تأییدیه‌های دیگر نیز استفاده شود.

استراتژی‌های معاملاتی با استفاده از RSI

شاخص قدرت نسبی (RSI) به‌تنهایی یک ابزار قدرتمند برای تحلیل تکنیکال است، اما اگر آن را با سایر اندیکاتورها و روش‌های تحلیلی ترکیب کنیم، می‌توان دقت سیگنال‌های معاملاتی را افزایش داد. در ادامه، به بررسی چندین استراتژی معاملاتی بر اساس RSI می‌پردازیم که به معامله‌گران کمک می‌کند نقاط ورود و خروج را بهتر شناسایی کنند.

1- ترکیب RSI با دیگر اندیکاتورها

الف) ترکیب RSI با MACD

اندیکاتور MACD (میانگین متحرک همگرایی-واگرایی) یکی از محبوب‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال است که برای شناسایی تغییرات روند استفاده می‌شود. ترکیب RSI و MACD می‌تواند سیگنال‌های مطمئن‌تری ارائه دهد.

روش استفاده:

• زمانی که RSI از محدوده ۳۰ عبور کند و هم‌زمان در MACD یک تقاطع صعودی (خط سیگنال از خط MACD عبور کند)، یک سیگنال خرید قوی صادر می‌شود.
• زمانی که RSI از محدوده ۷۰ پایین بیاید و در MACD یک تقاطع نزولی مشاهده شود، یک سیگنال فروش معتبر صادر می‌شود.

مثال: فرض کنید سهام یک شرکت در محدوده اشباع فروش (RSI زیر ۳۰) قرار دارد و در MACD نیز یک تقاطع صعودی مشاهده می‌شود. این نشان می‌دهد که احتمال بازگشت روند و افزایش قیمت وجود دارد.

ب) ترکیب RSI با میانگین متحرک (MA)

میانگین‌های متحرک برای شناسایی روند کلی بازار استفاده می‌شوند. ترکیب این اندیکاتور با RSI می‌تواند به معامله‌گران کمک کند تا نقاط ورود و خروج مناسبی را پیدا کنند.

 روش استفاده:

• زمانی که RSI از محدوده اشباع فروش عبور کند و قیمت از میانگین متحرک ۵۰ یا ۲۰۰ روزه بالاتر رود، یک سیگنال خرید صادر می‌شود.
• زمانی که RSI از محدوده اشباع خرید خارج شود و قیمت به زیر میانگین متحرک ۵۰ یا ۲۰۰ روزه سقوط کند، یک سیگنال فروش صادر می‌شود.

مثال: اگر RSI از ۳۰ عبور کند و قیمت بالاتر از میانگین متحرک ۵۰ روزه بسته شود، احتمال صعودی شدن بازار افزایش می‌یابد.

2- استفاده از RSI در تایم‌فریم‌های مختلف

یکی از روش‌های بهینه‌سازی سیگنال‌های RSI، بررسی آن در چندین تایم‌فریم است. این استراتژی به معامله‌گران کمک می‌کند تا روندهای بلندمدت و کوتاه‌مدت را هم‌زمان در نظر بگیرند.

روش استفاده:

• در تایم‌فریم بالاتر (مثلاً روزانه یا هفتگی)، روند اصلی را شناسایی کنید.
• در تایم‌فریم پایین‌تر (مثلاً یک‌ساعته یا چهار‌ساعته)، نقاط ورود و خروج را پیدا کنید.

مثال: اگر در تایم‌فریم روزانه RSI بالای ۵۰ باشد (نشانه یک روند صعودی قوی)، اما در تایم‌فریم یک‌ساعته RSI وارد محدوده اشباع فروش شود (زیر ۳۰)، ممکن است این نقطه مناسبی برای ورود به معامله خرید باشد.

۳- تنظیمات سفارشی RSI برای بازارهای مختلف

RSI به‌طور پیش‌فرض با تنظیمات ۱۴ دوره‌ای کار می‌کند، اما بسته به نوع بازار و استراتژی معاملاتی، می‌توان این مقدار را تغییر داد.

روش تنظیم:

• در بازارهای پرنوسان (مانند ارزهای دیجیتال)، می‌توان تنظیمات RSI را به ۷ یا ۹ دوره‌ای کاهش داد تا سیگنال‌های سریع‌تری دریافت شود.
• در بازارهای با روندهای پایدارتر (مانند بورس)، می‌توان از ۲۱ یا ۲۵ دوره‌ای استفاده کرد تا سیگنال‌های مطمئن‌تری صادر شود.

مثال: در بازار فارکس، استفاده از RSI با دوره ۸ یا ۱۰ ممکن است مناسب‌تر باشد، زیرا نوسانات شدیدتری دارد و معامله‌گران به سیگنال‌های سریع‌تری نیاز دارند.

به صورت خلاصه، تمامی موارد را در جدول زیر برای شما بیان کردیم:

نتیجه‌گیری در مورد شاخص قدرت نسبی RSI

شاخص قدرت نسبی (RSI) یکی از مهم‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال است که به معامله‌گران کمک می‌کند تا شرایط اشباع خرید و اشباع فروش را شناسایی کرده و نقاط ورود و خروج بهینه‌ای را برای معاملات خود پیدا کنند. این اندیکاتور به‌ویژه در ترکیب با سایر ابزارهای تحلیلی مانند MACD، میانگین متحرک و تحلیل چند‌تایم‌فریمی عملکرد بهتری دارد.

برای استفاده مؤثر از RSI، درک مفاهیم واگرایی، محدوده‌های خرید و فروش بیش‌ازحد، و استراتژی‌های ترکیبی بسیار مهم است. به‌علاوه، تنظیم دوره زمانی RSI بر اساس نوع دارایی و استراتژی معاملاتی می‌تواند دقت سیگنال‌ها را افزایش دهد.

اگرچه RSI یک ابزار قدرتمند است، اما نباید به‌تنهایی برای تصمیم‌گیری‌های معاملاتی استفاده شود. ترکیب آن با سایر اندیکاتورها و بررسی شرایط کلی بازار می‌تواند ریسک معاملات را کاهش داده و احتمال موفقیت را افزایش دهد. معامله‌گران موفق همیشه قبل از ورود به یک معامله، سیگنال‌های مختلف را بررسی کرده و از مدیریت سرمایه مناسب استفاده می‌کنند.

با درک عمیق RSI و استفاده صحیح از آن، می‌توان فرصت‌های معاملاتی بهتری را در بازارهای مالی شناسایی کرد و تصمیمات آگاهانه‌تری گرفت.