کدام واریزی ها و تراکنش های بانکی، مالیات ندارند؟

کدام واریزی ها مالیات ندارند؟ چه تراکنش های بانکی مشمول مالیات نمی شوند؟ آیا جابجایی حساب شخص هم مالیات دارد؟ در این مقاله قصد داریم به یکی از مهمترین پرسش ها در حوزه مالیات پاسخ دهیم، اینکه کدام واریزی ها مشمول مالیات نمی شوند، پس تا انتهای این مطلب از آکادمی کارینکس با ما همراه باشید.

در سال‌های اخیر، با گسترش سامانه‌های نظارتی بانک مرکزی و سازمان امور مالیاتی، گردش حساب بانکی اشخاص حقیقی و حقوقی به یکی از شاخص‌های مهم در بررسی درآمد و مالیات تبدیل شده است. بر اساس مقررات جدید، هر تراکنش بانکی که ماهیت درآمدی داشته باشد (مانند فروش کالا یا خدمات)، ممکن است مشمول مالیات بر درآمد شود.

اما نکته مهم اینجاست: همه واریزی‌ها درآمد نیستند. بسیاری از مبالغی که به حساب افراد واریز می‌شود، در واقع نقل‌وانتقال داخلی، قرض، شارژ ساختمان یا تسویه‌حساب موقت است؛ یعنی درآمد محسوب نمی‌شود و طبق قوانین مالیاتی نباید مشمول مالیات گردد.

شناخت دقیق اینکه کدام واریزی ها مالیات ندارند، به منظور جلوگیری از مشکلات مالیاتی، ضروری است، به خصوص اگر دارای پرونده مالیاتی هستید. برای اینکه مالیات برخی از واریزی ها ( که مشمول معافیت مالیاتی هستند) را نپردازید، باید به سازمان امور مالیاتی، مدارک مربوط به آن را ارائه کنید. در غیر این صورت ممکن است آن‌ها را درآمد تلقی کرده و مالیات مطالبه کند.

در واقع، بسیاری از مردم به دلیل ناآگاهی از قوانین، گاهی مجبور به پرداخت مالیاتی می‌شوند که اساساً نباید از آن‌ها گرفته شود. به همین دلیل، آگاهی از مقررات معافیت و مدارک اثباتی مانند قرارداد، رسید قرض، نامه کارفرما یا فیش بانکی توضیح‌دار بسیار مهم است. بنابراین در اینجا اهمیت یادگیری مالیات، بیش از پیش روشن می‌شود.

پس در این مقاله به منظور افزایش آگاهی در خصوص قوانین مالیاتی تراکنش های بانکی، موارد زیر را بررسی خواهیم کرد:

• چه نوع واریزی‌هایی از دید قانون مشمول مالیات نیستند،
• بر چه اساسی معافیت آن‌ها اثبات می‌شود،
• و در چه شرایطی ممکن است این معافیت توسط ممیز مالیاتی رد شود.

پس با ما تا انتهای این مقاله آموزش مالی همراه باشید.

چارچوب قانونی معافیت واریزی‌ها در ایران

پایه‌ی قانونی تمام معافیت‌های مالیاتی در ایران، قانون مالیات‌های مستقیم است که نخست در سال ۱۳۶۶ تصویب و سپس چندین بار اصلاح شده است. این قانون، درآمدهای مشمول مالیات و همچنین موارد معافیت را مشخص می‌کند. مطابق ماده (۱) این قانون، هر نوع درآمدی که در ایران تحصیل شود، به‌طور اصولی مشمول مالیات است مگر آن‌که صریحاً در قانون معاف شده باشد.

بنابراین، هرگونه واریزی بانکی ابتدا باید از نظر ماهیت بررسی شود تا مشخص گردد آیا درآمد است یا صرفاً انتقال وجه.

مطابق ماده ۱۳۹ قانون مالیات‌های مستقیم، برخی پرداخت‌ها و دریافتی‌ها از جمله کمک‌ها و وجوه پرداختی به مؤسسات خیریه، موقوفات و فعالیت‌های عام‌المنفعه از مالیات معاف هستند. همچنین در مواد دیگر این قانون، مواردی چون وام‌ها، تسهیلات بانکی، خسارت‌ها و ودیعه‌ها به‌عنوان وجوه غیردرآمدی شناخته می‌شوند و مشمول مالیات نیستند.

بر اساس دستورالعمل‌های اجرایی سازمان امور مالیاتی، تنها تراکنش‌هایی مشمول مالیات هستند که ماهیت درآمدی آن‌ها برای ممیز قابل احراز باشد؛ در مقابل، تراکنش‌های انتقالی یا غیرتجاری در صورتی‌که اسناد و مدارک کافی وجود داشته باشد، از شمول مالیات خارج می‌شوند.

به بیان ساده‌تر، اصل بر درآمدی بودن واریزی نیست، بلکه اثبات ماهیت آن اهمیت دارد. برای نمونه:

اگر مبلغی به‌عنوان قرض یا ودیعه به حساب شما واریز شود، مشمول مالیات نیست، مشروط بر اینکه بتوانید قرارداد یا مدرک مکتوب آن را ارائه دهید.

واریزهای بین حساب‌های شخصی شما نیز درآمد محسوب نمی‌شوند، زیرا منبع آن تغییر نکرده است.

اما اگر تراکنشی با توضیح «فروش» یا «حق‌الزحمه» انجام شود، قانوناً درآمد تلقی می‌شود و باید در اظهارنامه مالیاتی لحاظ گردد.

به گفته‌ی کارشناسان مالیاتی، تشخیص ماهیت تراکنش‌ها از سوی سازمان امور مالیاتی بر اساس سه عامل انجام می‌شود:

• الگوی تکرار و مبلغ واریزی‌ها (مثلاً دریافت‌های مکرر با مبالغ مشابه ممکن است درآمد تلقی شود)
• نوع طرف حساب (حقیقی، حقوقی یا کارفرما)
• نبود یا وجود اسناد پشتیبان (مدرک اثباتی)

بنابراین، آگاهی از چارچوب قانونی و نگهداری مستندات دقیق، مهم‌ترین ابزار برای دفاع در برابر مالیات‌های اشتباهی است.

در ادامه‌ی مقاله، به‌طور جزئی بررسی خواهیم کرد که هر نوع واریزی مشخص، از نظر قانون و عمل بانکی، در چه شرایطی از مالیات معاف است و چگونه می‌توان این معافیت را اثبات کرد.

فهرست واریزی ها و تراکنش های بانکی که مالیات ندارند!

حالا بر اساس بندهای قانونی که در بالا گفتیم، برای شما واریزی هایی که مالیات ندارند را توضیح خواهیم داد.

1- وام و تسهیلات بانکی

یکی از رایج ترین واریزی‌های معاف از مالیات، تسهیلات بانکی یا وام است. زمانی‌که شخص حقیقی یا حقوقی از بانک، مؤسسه مالی یا صندوق قرض‌الحسنه تسهیلاتی دریافت می‌کند، مبلغ واریزشده به حساب او ماهیت درآمدی ندارد، بلکه نوعی بدهی است که باید بازپرداخت شود.

مطابق ماده ۲ قانون مالیات‌های مستقیم و دستورالعمل‌های بانک مرکزی، وجوهی که به‌عنوان وام، تسهیلات یا خط اعتباری پرداخت می‌شود، درآمد محسوب نمی‌گردد، زیرا در آینده عین آن باید بازگردانده شود.

شرط پذیرش معافیت:

ارائه‌ی قرارداد تسهیلات بانکی، رسید پرداخت اقساط و مشخص‌بودن منبع واریز (نام بانک در توضیحات تراکنش).

2- انتقال بین حساب‌های شخصی

اگر فردی بین حساب‌های بانکی خودش (در بانک‌های مختلف یا حساب‌های شخصی و تجاری) پول جابه‌جا کند، این تراکنش به‌هیچ‌وجه درآمد محسوب نمی‌شود.

در بخشنامه‌ی شماره 200/96/118 سازمان امور مالیاتی تأکید شده است که انتقال وجوه بین حساب‌های متعلق به یک شخص حقیقی یا حقوقی، در صورتی که منبع وجه تغییر نکند، درآمد محسوب نمی‌شود.

شرط پذیرش معافیت:

وجود مدارک شناسایی حساب‌ها (هم‌نام بودن صاحب حساب‌ها) یا ارائه‌ی پرینت بانکی برای اثبات داخلی‌بودن انتقال وجه.

مثلا شما از حساب بانک ملت خود به حساب سامان خود ۳۰ میلیون تومان منتقل می‌کنید تا خریدی انجام دهید. چون هر دو حساب به نام شماست، این تراکنش درآمد نیست و مالیاتی ندارد.

یک راهنمایی: در هنگامی که برای شخصی حواله پایا یا ساتنا به صورت اینترنتی انجام می دهید، در شرح واریزی، نوع آن را با دقت مشخص کنید. برای مثال گزینه ای به نام مدیریت نقدینگی در اپلیکیشن ها وجود دارد که با تایید آن، این توضیحات در تراکنش های بانکی شما ثبت خواهد شد و در آینده، می توانید از این مدرک برای معافیت مالیاتی بهره ببرید.

3- قرض و ودیعه دریافتی و پرداختی

قرض، ودیعه یا رهن، از نظر حقوقی، نوعی انتقال موقت وجه است که در آینده باید بازگردانده شود؛ بنابراین مشمول مالیات بر درآمد نیست.

مطابق ماده ۱۹۰ قانون مدنی و رویه‌ی اجرایی سازمان امور مالیاتی، چنانچه فرد یا شرکت بتواند با قرارداد یا رسید مکتوب ثابت کند مبلغی را قرض گرفته یا ودیعه دریافت کرده است، وجه مذکور از نظر مالیاتی غیر‌درآمدی محسوب می‌شود.

شرط پذیرش معافیت:

قرارداد قرض یا ودیعه مکتوب با امضای طرفین، ذکر تاریخ و مبلغ، یا رسید پرداخت/دریافت وجه.

اگر قرار است یک واحد آپارتمانی را به مستاجر خود اجاره دهید، مبلغی که بابت رهن دریافت خواهید کرد، معاف از مالیات خواهد بود، چون باید در آینده بازگردانده شود.

4- وجوه دریافتی ناشی از جبران خسارت (بیمه، اتفاقات و …)

چهارمین واریزی که مالیات ندارند، مبالغی است که بابت خسارت یا بیمه به حساب شما واریز شده است. مبالغی که به‌عنوان جبران خسارت یا بیمه به حساب افراد واریز می‌شود، ماهیت درآمدی ندارد. این وجوه، در واقع جایگزین ضرری است که به دارایی شخص وارد شده و سود یا منفعت اقتصادی جدیدی ایجاد نمی‌کند.

طبق بند (۱۴) ماده ۱۳۹ قانون مالیات‌های مستقیم و نیز آیین‌نامه بیمه مرکزی، وجوه پرداختی بابت جبران خسارت (مانند تصادف، آتش‌سوزی، حوادث کارگاهی و…) از مالیات معاف هستند.

شرط پذیرش معافیت:

ارائه‌ی گزارش خسارت بیمه یا مدارک مستند از شرکت بیمه یا مراجع قضایی.

بیمه ایران بابت خسارت تصادف، ۲۰ میلیون تومان به حساب شما واریز می‌کند. این مبلغ درآمد محسوب نمی‌شود، زیرا صرفاً جبران زیان مالی است.

5- دریافت و پرداخت مرتبط با حق شارژ ساختمان

در مجتمع‌های مسکونی یا تجاری، وجوهی که ساکنان بابت حق شارژ، تعمیرات یا هزینه‌های مشترک پرداخت می‌کنند، درآمد نیست؛ بلکه نوعی تجمیع منابع برای هزینه‌ی مشترک است.

بر اساس تفسیر حقوقی ماده ۱۰ قانون تملک آپارتمان‌ها، این وجوه صرف هزینه‌های مشترک می‌شود و جنبه‌ی تجاری یا سودآور ندارد، لذا مشمول مالیات نیست.

شرط پذیرش معافیت:

داشتن دفتر هزینه‌های ساختمان، صورتحساب یا رسیدهای پرداختی، و نشان دادن مصرف وجه برای هزینه‌های مشترک.

6- انتقال بین حساب‌های شرکا در مشاغل مشارکتی

در کسب‌وکارهای مشارکتی (مثل شراکت دو نفره در کارگاه یا فروشگاه)، گاهی شرکا برای تسویه سهم یا انتقال سرمایه بین حساب‌های خود وجه جابه‌جا می‌کنند. این مبالغ درآمد تلقی نمی‌شود مگر آنکه ثابت شود بابت فروش یا خدمات است.

مطابق بخشنامه‌ی سازمان امور مالیاتی در خصوص «تشخیص درآمد در فعالیت‌های مشارکتی» (شماره 230/98/136)، مبالغ انتقالی میان شرکا در صورتی‌که مربوط به سرمایه یا تقسیم سود باشد و نه فروش کالا، مشمول مالیات نیستند.

شرط پذیرش معافیت:

قرارداد مشارکت رسمی، دفاتر مالی یا صورتجلسه تقسیم سود با امضای شرکا.

7- انتقال بین حساب‌های بانکی اشخاص در صورتی که مربوط به درآمد نباشد!

در بسیاری موارد، اشخاص حقیقی مبالغی را به حساب دیگران واریز می‌کنند که هیچ ارتباطی با درآمد یا فعالیت اقتصادی ندارد؛ مانند بازپرداخت هزینه، خرید مشترک یا پرداخت خانوادگی. بر اساس دستورالعمل رسیدگی به تراکنش‌های بانکی (بخشنامه 200/99/50)، چنانچه ماهیت درآمدی تراکنش توسط مأمور مالیاتی احراز نشود، وجه مذکور مشمول مالیات نیست.

شرط پذیرش معافیت:

توضیح دقیق در فیش واریز («بازپرداخت قرض»، «سهم سفر»، «هزینه خرید مشترک»)، و در صورت لزوم، ارائه‌ی مدرک تکمیلی.

مثلا اگر برادرتان ۱۰ میلیون تومان برای هزینه سفر مشترک به حساب شما واریز کند، چون این مبلغ درآمد نیست و هدف تجاری ندارد، مالیاتی هم به آن تعلق نخواهد گرفت.

8- تنخواه‌های واریزی به حساب اشخاص توسط کارفرما با تأیید شرکت

در بسیاری از شرکت‌ها، مبالغی به‌صورت تنخواه یا پیش‌پرداخت مأموریت به حساب کارمندان یا پیمانکاران واریز می‌شود. این وجوه برای انجام خرید یا هزینه‌های سازمانی است و درآمد شخصی محسوب نمی‌شود. مطابق دستورالعمل حسابداری بخش عمومی و ماده ۱ قانون مالیات‌های مستقیم، این‌گونه پرداخت‌ها تنها در صورتی درآمد محسوب می‌شوند که مصرف سازمانی آن اثبات نشود.

شرط  پذیرش معافیت:

دستور پرداخت مکتوب یا تأییدیه مالی شرکت، گزارش مصرف وجه و فاکتورهای هزینه.

اگر بخواهیم این موضوع را دقیق تر توضیح دهیم، اجازه دهید با ذکر یک مثال آن را کامل برای شما جا بیندازیم. مثلا شرکت برای خرید قطعات، ۵ میلیون تومان به حساب مسئول تدارکات واریز می‌کند. با ارائه‌ی فاکتورها و گزارش مصرف، این مبلغ از مالیات معاف است.

9- دریافتی و پرداختی به حساب بستگان (در صورتی که ماهیت درآمدی آن اثبات نشود)

انتقال وجه بین اعضای خانواده یا بستگان نزدیک نیز مشمول مالیات نیست، مگر آنکه سازمان امور مالیاتی بتواند ثابت کند وجه مذکور درآمد ناشی از فعالیت اقتصادی بوده است. بر اساس رویه اجرایی ممیزان و رأی‌های متعدد هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی، وجوه انتقالی خانوادگی به شرط نبود فعالیت تجاری مشترک، غیردرآمدی تلقی می‌شوند.

شرط پذیرش معافیت:

رابطه خویشاوندی قابل اثبات (کد ملی یا فیش با توضیح “کمک خانواده”) و نبود تکرار غیرمنطقی یا مستمر بودن واریزها.

اگر بخواهیم مثالی بزنیم تا این قضیه بهتر برای شما جا بیفتد، فرض کنید پدر به‌صورت موردی ۱۰ میلیون تومان به حساب فرزند خود واریز می‌کند تا برای خرید لپ‌تاپ استفاده شود. این مبلغ درآمد محسوب نمی‌شود.

نکات کلیدی برای اثبات معافیت مالیاتی واریزی‌ها

تشخیص اینکه یک واریزی مشمول مالیات هست یا نه، فقط به ظاهر تراکنش بستگی ندارد؛ بلکه به ماهیت اقتصادی آن، منبع وجه و مدارک اثباتی وابسته است.

ممیز مالیاتی در زمان بررسی گردش حساب بانکی (طبق بخشنامه ۲۰۰/۹۹/۵۰ سازمان امور مالیاتی) موظف است بررسی کند آیا وجه واریزی حاصل از فعالیت اقتصادی مشمول مالیات بوده یا خیر. اگر مودی بتواند با مستندات کافی ثابت کند که این مبلغ ماهیت درآمدی ندارد، آن تراکنش از شمول مالیات خارج خواهد شد.

مدارک لازم برای اثبات معافیت مالیاتی

مهم‌ترین بخش در دفاع مالیاتی، داشتن مدرک مستند و قابل استناد است. در ادامه، برای هر نوع واریزی معاف، مدارک قابل قبول و نحوه نگهداری آن‌ها آورده شده است:

مدارک لازم برای معافیت مالیاتی برای تسهیلات بانکی دریافتی:

• قرارداد رسمی تسهیلات یا وام با بانک یا مؤسسه اعتباری (شامل مبلغ، تاریخ و شماره حساب واریز).
• گواهی یا پرینت بانکی که نشان دهد واریز از حساب بانک انجام شده است.
• برنامه بازپرداخت اقساط یا صورتحساب تسویه وام.

نکته خیلی مهم: ممیزان مالیاتی در صورت مشاهده واریزی‌های با توضیحاتی مانند وام قرض‌الحسنه، تسهیلات مسکن یا وام سرمایه در گردش، معمولاً آن را به‌عنوان واریزی معاف می‌پذیرند، اما باید مستندات بانکی موجود باشد.

مدارک لازم برای معافیت مالیاتی برای انتقال بین حساب‌های شخصی:

• پرینت حساب‌ها که نشان دهد هر دو حساب به نام یک نفر ثبت شده‌اند.
• توضیح در یادداشت انتقال (مثلاً: “انتقال بین حساب خودم”).
• ارائه‌ی کد شبا و مشخصات تطابق مالک در صورت درخواست ممیز.

نکته: حتی انتقال بین حساب‌های در دو بانک مختلف (مثلاً از ملت به سامان) اگر مالک هر دو یکی باشد، درآمد نیست؛ ولی برای اطمینان، نگهداری پرینت رسمی حساب توصیه می‌شود.

مدارک لازم برای معافیت مالیاتی برای قرض، رهن و ودیعه دریافتی یا پرداختی:

• قرارداد قرض یا ودیعه مکتوب با امضا و اثر انگشت دو طرف.
• رسید پرداخت وجه و شماره پیگیری بانکی.
• در صورت غیررسمی بودن، ارائه پیامک، رسید دستی یا شهادت کتبی طرف مقابل هم کمک‌کننده است.

نکته: اگر مبلغ قرض یا ودیعه در گردش حساب چند بار تکرار شود، ممیز ممکن است آن را فعالیت اقتصادی تصور کند؛ لذا بهتر است تاریخ بازپرداخت و توضیح «بازگشت قرض» در واریز مشخص باشد.

مدارک لازم برای معافیت مالیاتی برای وجوه ناشی از جبران خسارت یا بیمه:

• نامه رسمی از شرکت بیمه یا مرجع پرداخت خسارت.
• گزارش حادثه، شماره پرونده خسارت، یا فاکتور خسارت تأییدشده.
• مدارک مربوط به پرداخت خسارت از حساب شرکت بیمه.

نکته: سازمان امور مالیاتی در بند (۱۴) ماده ۱۳۹ قانون مالیات‌های مستقیم، خسارات و جبران ضرر را از درآمد جدا دانسته است. اگر وجهی بابت جبران خسارت باشد، مالیات ندارد.

مدارک لازم برای معافیت مالیاتی برای حق شارژ ساختمان:

• فهرست اسامی مالکین یا مستأجران پرداخت‌کننده.
• دفتر هزینه‌های ساختمان (صورت وضعیت هزینه‌ها و موجودی شارژ).
• تأیید مدیر ساختمان مبنی بر مصرف وجوه در هزینه‌های مشترک.

چنانچه وجوه شارژ به حساب شخصی مدیر ساختمان واریز شود، بهتر است در توضیح واریز ذکر شود «حق شارژ واحد X» تا از برداشت اشتباه ممیز جلوگیری شود.

مدارک لازم برای معافیت مالیاتی برای انتقال بین شرکا در مشاغل مشارکتی:

• قرارداد شراکت رسمی یا صورتجلسه تقسیم سود.
• دفاتر مالی ثبت‌شده یا ترازنامه شرکت.
• رسیدهای پرداخت و دریافت بین شرکا با توضیح «انتقال سهم شراکت».

نکته: اگر بین دو شریک انتقال وجهی بدون توضیح انجام شود، ممکن است ممیز آن را درآمد تلقی کند. همیشه در توضیح واریز بنویسید: «انتقال سهم سرمایه / تقسیم سود مشارکت».

مدارک لازم برای معافیت مالیاتی تنخواه واریزی از طرف کارفرما:

• حکم یا دستور پرداخت تنخواه از سوی مدیر مالی یا مدیرعامل.
• تأییدیه کتبی کارفرما برای مأموریت یا خرید.
• صورتحساب‌های هزینه و رسید تسویه تنخواه.

نکته: اداره مالیات فقط زمانی این واریزی را معاف می‌داند که هزینه‌های انجام‌شده برای سازمان مستند باشد؛ در غیر این صورت، ممکن است وجه را «دریافتی شخصی» در نظر بگیرد.

مدارک لازم برای معافیت مالیاتی مبالغ خانوادگی یا بین بستگان:

• ذکر توضیح در واریز مانند «هدیه تولد»، «کمک خانواده»، «سهم جهیزیه».
• تطبیق اطلاعات شناسنامه‌ای (مثلاً پدر و فرزند).
• در صورت نیاز، ارائه استشهاد یا تأییدیه از سوی فرستنده وجه.

نکته: در رویه ممیزان مالیاتی، اگر تراکنش‌های خانوادگی تکراری، نامتعارف یا با مبالغ بالا باشد، ممکن است مورد سؤال قرار گیرد. در چنین شرایطی، مستندسازی اهمیت زیادی دارد.

چه زمانی اداره مالیات ممکن است معافیت را نپذیرد؟

حتی اگر واریزی ذاتاً درآمدی نباشد، در نبود مدارک یا توضیح کافی، سازمان امور مالیاتی می‌تواند آن را درآمد تلقی و مالیات مطالبه کند. در این بخش، چند مورد از دلایل اصلی رد معافیت را مرور خواهیم کرد:

الف؛ عدم وجود مدرک یا ادله کافی

اگر در تراکنش توضیحی وجود نداشته باشد و مودی نیز نتواند منبع وجه را اثبات کند، ممیز مالیاتی فرض را بر درآمد بودن مبلغ می‌گذارد. به‌ویژه برای مبالغ بالاتر از ۵۰ میلیون تومان، اثبات منشأ غیر‌درآمدی الزامی است.

ب؛ واریزهای تکراری با مبالغ مشابه از افراد مختلف

در مواردی که واریزهای متعددی از اشخاص گوناگون با مبالغ مشابه به حساب فرد انجام می‌شود، ممیز ممکن است برداشت کند که این وجوه حاصل از فروش یا ارائه خدمت است. برای جلوگیری از این سوءتفاهم، بهتر است اسناد توضیحی مانند قراردادها یا رسیدهای بازپرداخت ارائه شود.

ج؛ استفاده شخصی از تنخواه یا وجوه سازمانی

اگر کارمند یا پیمانکار وجهی را تحت عنوان «تنخواه» دریافت کند، اما مدارک هزینه را ارائه ندهد یا بخشی از وجه را نزد خود نگه دارد، ممیز ممکن است بخش باقیمانده را درآمد شخصی تلقی کند.

د؛ نبود تطابق زمانی و منطقی بین واریز و اسناد

در بررسی مالیاتی، زمان واریز و زمان صدور سند باید هماهنگ باشد. اگر اختلاف زیادی بین تاریخ قرارداد قرض و تاریخ واریز وجود داشته باشد، مأمور مالیاتی ممکن است شک کند و معافیت را رد نماید.

ه؛ تبدیل وجوه قرضی یا خانوادگی به جریان تجاری

گاهی افراد مبالغ قرضی یا خانوادگی را برای فعالیت تجاری (مثلاً خرید و فروش کالا) به کار می‌گیرند. در این صورت، درآمد ناشی از آن فعالیت مشمول مالیات است، حتی اگر منبع اولیه واریزی غیر‌درآمدی باشد.

اهمیت ثبت و نگهداری اسناد مالی در پرداخت مالیات

یکی از اصول مهم در حسابداری و دفاع مالیاتی، ثبت دقیق و منظم کلیه تراکنش‌ها و مدارک مرتبط است. نگهداری مستندات در طول حداقل پنج سال مالیاتی طبق ماده ۲۳۲ قانون مالیات‌های مستقیم الزامی است.

اگر ممیز مالیاتی در بررسی حساب بانکی شما با واریزهای مشکوک مواجه شود، بهترین دفاع، ارائه سریع اسناد اثباتی (قرارداد، رسید، نامه بانکی یا توضیح کتبی) است. در نبود مدارک، بار اثبات به عهده مودی خواهد بود و معمولاً نتیجه به ضرر او تمام می‌شود.

یک توصیه حرفه ای از کارشناسان مالی اینکه، برای هر تراکنش مهم، توضیح کوتاهی در فیش بانکی بنویسید؛ این توضیح ساده می‌تواند در آینده جلوی مشکلات مالیاتی را بگیرد.

اشتباهات رایج در معافیت مالیاتی تراکنش های بانکی

بسیاری از اشخاص حقیقی و حتی مدیران شرکت‌ها در مواجهه با تراکنش‌های بانکی، تصور نادرستی از معافیت مالیاتی دارند. به همین منظور، در ادامه به چند اشتباه رایج و نکات مهم برای پیشگیری اشاره می‌کنیم.

اشتباه اول؛ اداره مالیات می داند که این چه نوع واریزی است!

یکی از خطاهای بزرگی که بسیاری از افراد آن را مدام تکرار می کنند، این است که فکر می کنند اداره مالیات، به خودی خود از ماهیت واریزی ها و تراکنش های بانکی آگاه است. در صورتی که اینطور نیست و شما باید برای دریافت معافیت مالیاتی، توضیحات و مستندات خود را ارائه دهید، در غیر اینصورت، باید برای واریزی هایی که مالیات ندارند هم مالیات بپردازید.

اگرچه، سازمان امور مالیاتی از سال ۱۳۹۸ به بعد، طبق ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، مجاز است به گردش حساب بانکی افراد دسترسی داشته باشد و هر تراکنش را بررسی کند.

اشتباه دوم؛ نداشتن مستند کافی برای اثبات

بسیاری از پرونده‌های مالیاتی به‌دلیل نبود مدارک کافی منجر به مطالبه مالیات سنگین شده‌اند. اگر فرد یا شرکت نتواند برای یک واریز توضیح منطقی ارائه کند، ممیز موظف است آن را به عنوان درآمد در نظر بگیرد. برای هر نوع تراکنش (قرض، وام، خسارت، شارژ، شراکت…) حداقل یک سند کتبی یا دیجیتال معتبر نگهداری کنید. حتی یک پیامک بانکی با توضیح مناسب می‌تواند مفید باشد.

اشتباه سوم؛ بی‌توجهی به توضیح در فیش واریز

در بسیاری از حساب‌ها مشاهده می‌شود که در قسمت «توضیحات واریز»، فقط نوشته شده: «واریز وجه» یا «مبلغ فلان». چنین توضیحاتی هیچ کمکی به تشخیص ماهیت وجه نمی‌کند.

این توصیه را برای بار چندم تکرار می کنیم؛ همیشه در قسمت توضیحات بنویسید:

• «قرض از پدر»
• «حق شارژ واحد ۵»
• «بازگشت تنخواه مأموریت»
• «انتقال بین حساب خودم»

این موارد ساده باعث می‌شود در صورت بررسی، ماهیت وجه بلافاصله مشخص شود.

اشتباه چهارم؛ عدم نگهداری مستندات دیجیتال و بانکی

بعضی افراد بعد از چند سال اسناد مالی یا پرینت حساب خود را دور می‌ریزند. در حالی‌که اداره مالیات تا پنج سال بعد از پایان سال مالی حق بررسی و مطالبه مالیات را دارد. بنابراین کلیه پرینت‌های بانکی، قراردادها، فایل‌های PDF بیمه و فیش‌های حقوقی را در پوشه‌ای جداگانه ذخیره و در فضای ابری یا هارد پشتیبان‌گیری کنید.

توصیه نهایی برای مودیان و اشخاص حقیقی

• هرگز از حساب شخصی برای کسب‌وکار استفاده نکنید: این کار تشخیص درآمدی یا غیر‌درآمدی بودن وجوه را بسیار دشوار می‌کند.
• برای هر نوع واریز مهم، سند بنویسید: حتی اگر بین دوستان یا خانواده است، یک قرارداد یا یادداشت ساده تهیه کنید.
• در صورت دریافت اخطار یا دعوت ممیز، همکاری کنید: شفاف‌سازی به‌موقع، از صدور برگ تشخیص مالیات جلوگیری می‌کند.
• در صورت ابهام، از مشاور مالیاتی یا حسابدار رسمی کمک بگیرید: بسیاری از مؤدیان صرفاً به‌دلیل ناآگاهی دچار جریمه‌های غیرضروری می‌شوند.

جمع بندی و نتیجه گیری نهایی؛ کدام تراکنش ها و واریزی ها مالیات ندارند؟

در این مقاله به‌صورت جامع بررسی کردیم که کدام واریزی‌ها در نظام مالیاتی ایران معاف از مالیات هستند و تحت چه شرایطی می‌توان این معافیت را اثبات کرد.

مواردی مانند تسهیلات بانکی، انتقال بین حساب‌های شخصی، قرض و ودیعه، خسارت بیمه‌ای، حق شارژ، وجوه بین شرکا، تنخواه‌های کاری و مبادلات خانوادگی، در صورتی‌که ماهیت غیردرآمدی آن‌ها به‌صورت مستند قابل اثبات باشد، از شمول مالیات خارج می‌شوند. همچنین مدارکی مانند قرارداد، رسید بانکی، تأیید کارفرما یا مستندات بیمه، نقش کلیدی در پذیرش معافیت دارند.

با این حال، باید تأکید کرد که هیچ واریزی به‌طور خودکار معاف نیست؛ معافیت تنها زمانی پذیرفته می‌شود که مودی بتواند منشأ غیر‌درآمدی وجه را به‌روشنی نشان دهد. بنابراین پیشنهاد می‌شود هر فرد یا کسب‌وکار به‌صورت منظم گزارش گردش حساب بانکی خود را بررسی نماید، اسناد مرتبط را طبقه‌بندی و بایگانی کند و در صورت هرگونه ابهام یا بررسی مالیاتی، از مشاور مالیاتی یا حسابدار رسمی کمک بگیرد.

رعایت این اصول ساده، بهترین راه برای پیشگیری از اختلافات مالیاتی و حفظ شفافیت مالی در سال ۱۴۰۴ و پس از آن خواهد بود.

سوالات متداول (FAQ)