یکی از شاخص های مهم در سرمایه گذاری که به منظور محاسبه سودآوری مورد استفاده قرار می‌گیرد، بازده سرمایه گذاری است. بازده سرمایه گذاری ( Return On Investment) که به اختصار آن را با ROI تعریف می‌کنند، شاخصی برای محاسبه سود سرمایه گذاری انجام شده است که در برای آن یک فرمول مشخص وجود دارد تا محاسبات خود را با آن انجام دهیم. در صورتی که مبلغی را سرمایه گذاری کرده باشید، این فرمول به شما کمک می‌کند تا میزان بازگشت مالی سرمایه خود را محاسبه نمایید.
همچنین بازده سرمایه گذاری، در تحلیل های بازار مالی، بسیار سودمند و کمک کننده است و برای ارزیابی عملکرد یک سرمایه گذاری خاص، می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. درک این شاخص برای همه سرمایه گذاران حائز اهمیت خواهد بود.
در این مقاله از آکادمی کارینکس به صورت کامل نحوه محاسبات و همچنین فرمول نرخ بازده سرمایه گذاری که در این شاخص صورت می‌گیرد را برای شما تشریح خواهیم کرد. پس از شما دعوت می‌کنیم که تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
اما چند نکته به صورت خلاصه، در معرفی شاخص بازده سرمایه گذاری به ما کمک می‌کند:
- بازده سرمایه گذاری (ROI) یک معیار محاسبه سودآوری محبوب در بین سرمایه گذاران و کارشناسان بازارهای مالی است.
- این شاخص به صورت درصد بیان می‌شود با تقسیم سود یا زیان خالص بر هزینه های اولیه سرمایه گذاری، محاسبه می‌شود.
- شاخص ROI می‌تواند برای رتبه بندی سرمایه گذاری های مختلف از نظر بازدهی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
- یکی از مشکلات این شاخص، این است که دوره زمانی یا نگهداری را در نظر نمی‌گیرد و به همین دلیل، ممکن است باعث از دست رفتن سرمایه گردد.
- این شاخص قطعا می‌تواند در کنار سایر شاخص ها برای محاسبه میزان بازدهی یک پروژه، مورد استفاده قرار گیرد تا کارایی بیشتری نشان دهد.
فرمول نرخ بازده سرمایه گذاری و محاسبات مربوط به آن
در اینجا، فرمول نرخ بازده سرمایه گذاری که به وسیله آن محاسبات صورت خواهد گرفت، معرفی خواهد شد.
فرمول محاسبه بازده سرمایه گذاری (ROI) به شرح زیر است:
بازگشت سرمایه= (ارزش فعلی سرمایه گذاری – هزینه سرمایه گذاری ) / هزینه سرمایه گذاری
بنابراین، با کسر ارزش فعلی سرمایه از میزان هزینه ای که بابت آن شده و سپس تقسیم آن بر هزینه، نرخ بازگشت سرمایه بدست خواهد آمد.
به منظور بدست آمدن درصد، باید مبلغ بدست آمده را در عدد 100 ضرب کنیم.
که در این فرمول:
- سود خالص سرمایه گذاری، برابر با درآمد کلی است که از عواید سرمایه گذاری بدست آمده. این سود ممکن است منفی ( ضرر) باشد.
- هزینه سرمایه گذاری، مجموع تمام هزینه هایی است که برای سرمایه گذاری صرف شده اند که به اصطلاح به آن قیمت تمام شده نیز گفته می‌شود. شامل هزینه های کارمزد، سرمایه گذاری و هر هزینه مربوط به آن خواهد بود.
به بیان ساده تر، بازده سرمایه گذاری قرار است به ما نشان دهد که به ازای هر واحد هزینه اولیه، چقدر درآمد یا سود داشته ایم.
حالا بیایید با یک مثال ساده این موضوع را بیشتر درک کنیم:
فرض کنید که ما 1 میلیون تومان سرمایه گذاری کرده ایم. در پایان دوره سرمایه گذاری ( یک یا چندماه و حتی چند سال) سرمایه فعلی ما به مبلغی در حدود 1 میلیون و 300 هزار تومان رسیده است. سود ما 300 هزار تومان بوده است و با این حساب، مقادیر مجهول فرمول را داریم:
هزینه سرمایه گذاری: 1 میلیون تومان اولیه = 1.000.000 تومان
سود سرمایه گذاری: اختلاف مبلغ اولیه و فعلی سرمایه که = 300.000 تومان
نرخ بازده سرمایه گذاری: (300.000) / (1.000.000) = 0.3
حالا برای محاسبه درصد بازدهی، عدد به دست آمده را در عدد 100 ضرب خواهیم کرد:
100*0.3 = 30 درصد
بنابراین نرخ بازده سرمایه گذاری ناشی از این سرمایه گذاری، 30 درصد بوده است.
پس نرخ (ROI) برای یک سرمایه گذاری 1 میلیون تومانی که در پایان 300 هزار تومان سود به ما داده، 30 درصد است.
با توجه به مقادیر به دست آمده با این فرمول، می‌توان نتیجه گرفت:
- ROI مثبت: اگر مقدار به دست آمده بازده سرمایه گذاری مثبت باشد، یعنی سرمایه گذاری ما در بازه مشخص، سودده بوده است.
- ROI منفی: اگر مقدار به دست آمده ROI، منفی باشد، یعنی سرمایه گذاری ما زیان ده بوده و هزینه ها بیشتر از درآمد ما بوده است.
- ROI صفر: مقدار صفر به دست آمده نرخ بازدهی سرمایه گذاری، به این معنی است که ما هیچ سود و زیانی نداشتیم و به اصطلاح به نقطه سر به سر رسیده ایم.
این شاخص قطعا در تصمیم گیری های ما، تاثیرات زیادی خواهد داشت و بنابراین می‌توانیم با محاسبات ساده آن به نتایج جالبی در مورد بازدهی سرمایه گذاری خود دست پیدا کنیم.
تجزیه و تحلیل بازده سرمایه گذاری
در اینجا کمی تخصصی تر در مورد بازده سرمایه گذاری، صحبت خواهیم کرد و مباحثی که سرمایه گذار باید بداند را در اینجا معرفی می‌کنیم:
1- بررسی بازده نسبت به ریسک سرمایه گذاری:
بازده سرمایه گذاری باید با توجه به ریسک های موجود بررسی شود. یعنی اگر بخواهیم یک سهم یا بازار مالی را بررسی کنیم، علاوه بر بازدهی آن در کوتاه مدت و بلند مدت، قطعا اندازه گیری ریسک آن نیز به همان اندازه برای ما مهم خواهد بود. یک سرمایه گذاری با بازده بالاتر ممکن است ریسک بالاتری هم داشته باشد و برعکس. به همین دلیل، توصیه می‌شود که از شاخص های دیگری مانند نسبت شارپ استفاده شود تا نسبت بازدهی به ریسک را تحلیل نماید.
2- زمان بندی سرمایه گذاری:
ROI معمولا در یک دوره زمانی خاص محاسبه می‌گردد. برای مثال یک ماهه، سه ماهه، شش ماهه، یکساله یا پنج ساله! قطعا هر چقدر بازدهی طولانی مدت نسبت به کوتاه مدت بیشتر باشد، بهتر است. یعنی 20 درصد سود سالانه بسیار بهتر است از 20 درصد بازدهی 5 ساله خواهد بود. در اینگونه مواقع، می‌توان از نرخ بازده سالانه (Annualized ROI) استفاده برد.
3- سود مرکب:
منظور از سود مرکب در سرمایه گذاری، این است که به سودها ( درآمدهای) بدست آمده از سرمایه گذاری نیز سود تعلق می‌گیرد و در دوره بعدی، در محاسبه سود نیز دخیل خواهد بود. به همین دلیل، سرمایه گذاری های بلندمدت که از سود مرکب بهره مند می‌شوند، شامل رشد تصاعدی چشمگیری خواهند شد.
4- مالیات و هزینه ها در بازده سرمایه گذاری:
در محاسبات مربوط به بازدهی سرمایه گذاری، همواره باید هزینه ها و مالیات ها نیز در نظر گرفته شود. اینگونه رسیدن به مقدار واقعی بازده برای ما آسان تر خواهد بود. هزینه های مربوط به تراکنش ها، مالیات ها، کارمزدها و غیره می‌توانند تاثیر قابل توجهی در این موضوع داشته باشند.
سایر شاخص های مشابه بازده سرمایه گذاری
در اینجا برخی از شاخص ها هستند که عملکرد مشابه بازده سرمایه گذاری دارند. در اینجا به برخی از مهمترین آنها خواهیم پرداخت:
- نرخ بازده داخلی (IRR): یک شاخص مالی است که به سرمایه گذار کمک می‌کند تا سودآوری یک پروژه یا سرمایه گذاری را محاسبه نماید. IRR نشان دهنده نرخی است که جریان های نقدی ورودی یک پروژه یا سرمایه گذاری، برابر با هزینه های اولیه آن می‌شود. به بیان ساده تر، IRR نرخ بهره ای است که اگر آن را برای سرمایه گذاری در نظر بگیریم، سود و هزینه ها دقیق همدیگر را خنثی می‌کنند و ارزش فعلی خالص (NPV) سرمایه گذاری، صفر می‌شود.
- ارزش فعلی خالص (NPV): این شاخص تفاوت بین ارزش فعلی جریان های نقدی و هزینه اولیه سرمایه گذاری را محاسبه می‌نماید. مقدار مثبت این شاخص، نشان دهنده سودآوری پروژه است.
- نسبت سود به هزینه (BCR): این شاخص، بیشتر برای ارزیابی پروژه های دولتی و بلندمدت بیشتر استفاده می‌شود و سود پروژه را نسبت به هزینه های آن مقایسه می‌نماید.
حالا در ادامه از مزایا و معایب بازده سرمایه گذاری نسبت به دیگر شاخص ها بیشتر خواهیم گفت.
بررسی مزایا و معایب بازده سرمایه گذاری (ROI)
قطعا هر شاخص دارای مزایا و معایبی است. هیچ شاخصی کامل نیست و باید در کنار محاسبات آنها، از دیگر شاخص ها نیز برای بررسی بازدهی دقیق هر سرمایه گذاری استفاده شود.
مزایای بازده سرمایه گذاری (ROI)
مزایای ROI عبارتند از:
سادگی در درک و محاسبه
یکی از مهمترین مزایای نرخ بازده سرمایه گذاری که آن را به یک شاخص محبوب میان کارشناسان بازارهای مالی تبدیل کرده، سادگی محاسبه و درک آن است. مولفه های به کار رفته در فرمول این شاخص، بسیار ساده هستند و هر سرمایه گذار با هر سطح دانشی، می‌تواند از آن بهره ببرد.
امکان مقایسه سرمایه گذاری ها
از ROI می‌توان برای مقایسه عملکرد چندین سرمایه گذاری مختلف، استفاده نمود. با این روش، سرمایه گذار به راحتی می‌تواند با مقایسه بین گزینه های مختلف سرمایه گذاری، در انتخاب آنها تصمیم گیری نماید. سرعت محاسبات در این روش بالا است و به همین دلیل، به سرعت می‌توان به بررسی چندین گزینه پیش روی پرداخت.
انعطاف پذیری بالا
از دیگر مزایای ROI می‌تواند به انعطاف پذیری آن اشاره کرد. از محاسبه برای سودآوری کسب و کارهای کوچک گرفته تا پروژه های کلان سرمایه گذاری، می‌توان از این شاخص استفاده کرد.
تجزیه و تحلیل سریع
همانطور که گفتیم، محاسبات این شاخص سرعت بالایی دارد و به فرد این امکان را می‌بخشد که بتواند در کوتاه ترین زمان ممکن، عملکرد مالی یک سرمایه گذاری را بررسی نماید تا به منظور تصمیم گیری در مورد ادامه، توقف یا مدیریت دارایی ها از نتیجه آن استفاده شود.
معایب بازده سرمایه گذاری (ROI)
علی رغم همه نکات مثبتی که در این شاخص وجود دارد، یک سری محدودیت هایی نیز در آن دیده می‌شود که باید به آن پرداخت. معایب ROI عبارتند از:
عدم درنظر گرفتن زمان
ROI صرفا سود کلی سرمایه گذاری را نمایان می‌کند و تاثیری که زمان روی سودآوری دارد را نادیده می‌گیرد. دو سرمایه گذاری با ROI مشابه، اما دوره های زمانی مختلف، تفاوت های زیادی از نظر کارایی خواهند داشت. مثلا ROI یکساله یک پروژه 20 درصد و در حالی که ROI پنج ساله پروژه دیگر نیز 20 درصد است. نمی‌توان گفت بازدهی هردو این سرمایه گذاری ها یکسان است، چون زمان، ملاک مهمی برای اندازه گیری بازدهی خواهد بود.
عدم توجه به ریسک
این شاخص، به طور مستقیم ریسک سرمایه گذاری را در نظر نمی‌گیرد که این شاید یکی از بزرگترین محدودیت ها در این محاسبات باشد. ریسک ملاک مهمی در انتخاب پروژه یا سهام خواهد بود.
نادیده گرفتن هزینه ها و مالیات ها
از دیگر معایب شاخص بازده سرمایه گذاری، این است که در محاسبات ابتدایی، اغلب هزینه های پنهان همچون مالیات، کارمزد، هزینه تراکنش، هزینه نگهداری و غیره در نظر گرفته نمی‌شود. این در محاسبه بازده واقعی سرمایه گذاری، خطا ایجاد خواهد کرد.
جمع بندی و سخنان پایانی
در این بخش از کارینکس به بررسی کامل در مورد شاخص بازده سرمایه گذاری (ROI) پرداختیم و متوجه شدیم که یکی از روش های محبوب در میان سرمایه گذاران و کارشناسان مالی است. اما استفاده از این روش علاوه بر مزایایی که دارد، از معایب و محدودیت هایی نیز برخوردار است که به آن اشاره داشتیم.
اما در کل ROI یک ابزار خوب برای ارزیابی اولیه سرمایه گذاری ها است. اما برای درک بهتر سودآوری و ریسک های مرتبط، باید در کنار آن از سایر شاخص های مالی و محاسباتی نیز استفاده شود.
